• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ایمن بن خریم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اَیْمَن‌ِ بْن‌ِ خُرَیم‌ بن‌ فاتِک‌ اسدی‌ (د ۸۶ق‌/۷۰۵م‌)، شاعر عصر اموی‌ می‌باشد.



پدرش‌ از جنگجویان‌ بدر و راویان‌ حدیث‌ بود.
[۱] ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۳۴۵، لیدن‌، ۱۹۰۲م‌.



ایمن‌ در شام‌ زاده‌ شد و گویند به‌ روز فتح‌ مکه‌ (۸ق‌) جوانی‌ نورس‌ بود.
[۲] ابن‌ عبدالبر، یوسف‌، الاستیعاب‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، ج۱، ص۱۲۹، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
[۳] ابن‌ قدامة مقدسی‌، عبدالله‌، التبیین‌ فی‌ انساب‌ القریشین‌، به‌ کوشش‌ محمد نایف‌، ص۵۱۶، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
[۴] ابن‌ اثیر، علی‌، اسدالغابة، ج۱، ص۱۶۰، قاهره‌، ۱۲۸۶ق‌.
[۵] سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، ج۱، ص۱۷۱، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
[۶] ابن‌ عساکر، علی‌،التاریخ‌ الکبیر، به‌ کوشش‌ عبدالقادر بدران‌، ج۳، ص۱۸۷، دمشق‌، ۱۳۳۱ق‌.



وی‌ به‌ سبب‌ زهد، پارسایی‌ و وقار اجتماعی‌ و مَنشی‌ معتدل‌ و خردمندانه‌ از احترام‌ همگان‌ و خاصه‌ معاویه‌ برخوردار بوده‌ است‌؛ از این‌ رو می‌توانسته‌ با شجاعت‌ تمام‌ در اشعارش‌ به‌ دادن‌ پند و اندرز حتی‌ عتاب‌ و اعتراض‌ بپردازد. مثلاً وقتی‌ که‌ ضحاک‌ یکی‌ از فرماندهان‌ معاویه‌ در سرزمین‌ جزیره‌ از اَشتر شکست‌ خورد، وی‌ قطعه‌ای‌ ملامت‌آمیز و پرخاشگرانه‌ خطاب‌ به‌ معاویه‌ سرود.
[۷] نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، ج۱، ص۱۲-۱۴، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۱۲-۱۴، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.
[۸] ثقفی‌، ابراهیم‌، الغارات‌، به‌ کوشش‌ عبدالزهرا حسینی‌، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۶، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
در شکستی‌ دیگر که‌ به‌ سپاه‌ معاویه‌ افتاد، باز به‌ همین‌ گونه‌ شعر سرود.
[۹] نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۴۳۱، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.



اما شگفت‌ آنکه‌ او، به‌ رغم‌ وابستگی‌ به‌ معاویه‌، چون‌ ماجرای‌ گزینش‌ حَکَم‌ بالا گرفت‌، قطعه‌ای‌ سرود که‌ مخاطب‌ آن‌ در واقع‌ امیرالمؤمنینعلی‌ (علیه‌السلام‌) بود و در آن‌ قطعه‌ مصرانه‌ می‌خواست‌ نه‌ ابوموسی‌، که‌ ابن‌ عباس‌ را به‌ حکمیت‌ برگزیند، چندان‌که‌ گویی‌، به‌ قول‌ ابن‌ مزاحم‌، مایل‌ بود که‌ در این‌ کار، عراقیان‌ موفق‌ شوند.
[۱۰] نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۵۰۲، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.



در هر حال‌، به‌ گفته نصر بن‌ مزاحم‌ وی‌ ترجیح‌ می‌داده‌ از کشمکش‌های‌ سیاسی‌ به‌ دور باشد.
[۱۱] نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص‌ ۵۰۳، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.



پس‌ از مرگ‌ معاویه‌ تا خلافت‌ مروان‌ بن‌ حکم‌ (۶۰ -۶۴ق‌) خبری‌ از ایمن‌ در دست‌ نیست‌. چون‌ مروان‌ (حک ۶۴ - ۶۵ق‌) از ایمن‌ خواست‌ که‌ به‌ همراه‌ ضحاک‌ بن‌ قیس ‌ در جنگ‌ بر ضد عبدالله‌ بن‌ زبیر شرکت‌ کند، وی‌ به‌ شیوه معهود خود، سر باز زد و در نتیجه‌ خشم‌ مروان‌ را نسبت‌ به‌ خود برانگیخت‌.
[۱۲] ابن‌ قتیبه، المعارف‌، به‌ کوشش‌ ثروت‌ عکاشه‌، ج۱، ص۳۴۰، قاهره‌، ۱۹۶۰م‌.
[۱۳] ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۳۴۶، لیدن‌، ۱۹۰۲م‌.
[۱۴] ابن‌ عبدربه‌، احمد، العقد الفرید، به‌ کوشش‌ احمد امین‌ و دیگران‌، ج۴، ص۴۰۱-۴۰۲، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌.
[۱۵] ابن‌ حبان‌، محمد، الثقات‌، ج۴، ص۴۶-۴۷، حیدر آباد دکن‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.



از ارتباط وی‌ با دربار عبدالملک ‌ جز یکی‌ دو روایت‌ در دست‌ نیست‌. به‌ گفته بلاذری‌ وی‌ مدتی‌ در خدمت‌ یحیی‌ بن‌ حکم‌ والی‌ عبدالملک‌ بر مدینه‌ به‌ سر برده‌ است،‌
[۱۶] بلاذری‌، احمد، انساب‌ الاشراف‌، به‌ کوشش‌ عبدالعزیز دوری‌، ج۵، ص۱۶۲، بیروت‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.
همچنین‌ مدتی‌ نیز نزد عبدالعزیز بن‌ مروان ‌ (حک ۶۵ - ۸۵ق‌)، حاکم‌ مصر، به‌ سر برد و او را مدح‌ گفت‌، اما به‌ سبب‌ کدورتی‌ که‌ پیش‌ آمد، از او برید و به‌ برادرش‌ بشر بن‌ مروان‌ در عراق‌ پیوست‌.
[۱۷] جاحظ، عمرو، البرصان‌ و العرجان‌، به‌ کوشش‌ محمد مرسی‌ خولی‌، ج۱، ص۱۰۷، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
[۱۸] ابن‌ قتیبه، عیون‌ الاخبار، ج۴، ص۶۶، بیروت‌، ۱۳۴۳ق‌/۱۹۲۵م‌.
[۱۹] ابوالفرج‌ اصفهانی‌، الاغانی‌، به‌ کوشش‌ احمد شنقیطی‌، ج۲۱، ص۷- ۸، قاهره‌، ۱۳۲۳ق‌.



از این‌ دوره‌ به‌ بعد از زندگی‌ وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌.


مجموعه اشعاری‌ که‌ از او به‌ جای‌ مانده‌، ۱۴۶ بیت‌ است‌ که‌ در منابع‌ پراکنده‌اند.


(۱) ابن‌ اثیر، علی‌، اسدالغابة، قاهره‌، ۱۲۸۶ق‌.
(۲) ابن‌ حبان‌، محمد، الثقات‌، حیدر آباد دکن‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.
(۳) ابن‌ عبدالبر، یوسف‌، الاستیعاب‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
(۴) ابن‌ عبدربه‌، احمد، العقد الفرید، به‌ کوشش‌ احمد امین‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌.
(۵) ابن‌ عساکر، علی‌، التاریخ‌ الکبیر، به‌ کوشش‌ عبدالقادر بدران‌، دمشق‌، ۱۳۳۱ق‌.
(۶) ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، الشعر و الشعراء، لیدن‌، ۱۹۰۲م‌.
(۷) ابن‌ قتیبه، عیون‌ الاخبار، بیروت‌، ۱۳۴۳ق‌/۱۹۲۵م‌.
(۸) ابن‌ قتیبه، المعارف‌، به‌ کوشش‌ ثروت‌ عکاشه‌، قاهره‌، ۱۹۶۰م‌.
(۹) ابن‌ قدامة مقدسی‌، عبدالله‌، التبیین‌ فی‌ انساب‌ القریشین‌، به‌ کوشش‌ محمد نایف‌، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
(۱۰) ابوالفرج‌ اصفهانی‌، الاغانی‌، به‌ کوشش‌ احمد شنقیطی‌، قاهره‌، ۱۳۲۳ق‌.
(۱۱) بلاذری‌، احمد، انساب‌ الاشراف‌، به‌ کوشش‌ عبدالعزیز دوری‌، بیروت‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.
(۱۲) ثقفی‌، ابراهیم‌، الغارات‌، به‌ کوشش‌ عبدالزهرا حسینی‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
(۱۳) جاحظ، عمرو، البرصان‌ و العرجان‌، به‌ کوشش‌ محمد مرسی‌ خولی‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
(۱۴) سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
(۱۵) نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌؛


۱. ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۳۴۵، لیدن‌، ۱۹۰۲م‌.
۲. ابن‌ عبدالبر، یوسف‌، الاستیعاب‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، ج۱، ص۱۲۹، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
۳. ابن‌ قدامة مقدسی‌، عبدالله‌، التبیین‌ فی‌ انساب‌ القریشین‌، به‌ کوشش‌ محمد نایف‌، ص۵۱۶، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
۴. ابن‌ اثیر، علی‌، اسدالغابة، ج۱، ص۱۶۰، قاهره‌، ۱۲۸۶ق‌.
۵. سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، ج۱، ص۱۷۱، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۶. ابن‌ عساکر، علی‌،التاریخ‌ الکبیر، به‌ کوشش‌ عبدالقادر بدران‌، ج۳، ص۱۸۷، دمشق‌، ۱۳۳۱ق‌.
۷. نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، ج۱، ص۱۲-۱۴، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۱۲-۱۴، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.
۸. ثقفی‌، ابراهیم‌، الغارات‌، به‌ کوشش‌ عبدالزهرا حسینی‌، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۶، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
۹. نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۴۳۱، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.
۱۰. نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص۵۰۲، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.
۱۱. نصر بن‌ مزاحم‌، وقعة صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، ج۱، ص‌ ۵۰۳، قاهره‌، ۱۳۷۲ق‌.
۱۲. ابن‌ قتیبه، المعارف‌، به‌ کوشش‌ ثروت‌ عکاشه‌، ج۱، ص۳۴۰، قاهره‌، ۱۹۶۰م‌.
۱۳. ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۳۴۶، لیدن‌، ۱۹۰۲م‌.
۱۴. ابن‌ عبدربه‌، احمد، العقد الفرید، به‌ کوشش‌ احمد امین‌ و دیگران‌، ج۴، ص۴۰۱-۴۰۲، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌.
۱۵. ابن‌ حبان‌، محمد، الثقات‌، ج۴، ص۴۶-۴۷، حیدر آباد دکن‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.
۱۶. بلاذری‌، احمد، انساب‌ الاشراف‌، به‌ کوشش‌ عبدالعزیز دوری‌، ج۵، ص۱۶۲، بیروت‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.
۱۷. جاحظ، عمرو، البرصان‌ و العرجان‌، به‌ کوشش‌ محمد مرسی‌ خولی‌، ج۱، ص۱۰۷، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
۱۸. ابن‌ قتیبه، عیون‌ الاخبار، ج۴، ص۶۶، بیروت‌، ۱۳۴۳ق‌/۱۹۲۵م‌.
۱۹. ابوالفرج‌ اصفهانی‌، الاغانی‌، به‌ کوشش‌ احمد شنقیطی‌، ج۲۱، ص۷- ۸، قاهره‌، ۱۳۲۳ق‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ایمن بن خریم»، ج۱۰، ص۴۲۱۶.    


رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران عرب




جعبه ابزار