ایران و شرق باستان در کتابخانه تاریخی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ایران و شرق باستان در کتاب خانه تاریخی اثر مورخ رومی دیودور سیسیلی، از این نوع منابع است که به همت آقایان اسماعیل سنگاری و حمید بیکس شورکایی به فارسی برگردانده شده است. مترجمان سعی وافر نموده‌اند که اصالت
ترجمه را با در نظر گرفتن سبک نگارنده و زمان وی، حفظ نمایند و می‌توان گفت که به خوبی از عهده برآمده‌اند.
این اثر حجیم شامل ۴۰ کتاب بود که اکنون تنها ۱۵ کتاب از آن در دست است. ما ۵ کتاب- کتاب‌های دوم، یازدهم، چهاردهم، پانزدهم و هفدهم- را که دربردارنده ی بیشترین اطلاعات در خصوص تاریخ ایران باستان هستند، به فارسی برگرداندیم.
به طور کلی کتابخانه ی تاریخی دیودور سه دوره ی زمانی را دربر می‌گیرد. دوره ی نخست دوره ی طولانی پیش از جنگ تروا است که دیودور شش کتاب نخست را به آن اختصاص داد و سعی کرد، داستان‌های افسانه‌ای آن دوران را روایت کند. هم چنان که خود دیودور اذعان می‌کند، هیچ ترتیب تاریخی‌ای برای
روایت رویدادهای افسانه‌ای این دوران رعایت نشده، زیرا هیچ منبع موثقی از این دوران در دست نبوده است.
دوره ی دوم که کتاب‌های هفتم تا هفدهم به آن اختصاص یافته، با اشغال تروا آغاز می‌شود و با
مرگ اسکندر پایان می‌پذیرد. دیودور برای شرح رویدادهای این دوره از گاهشماریی که آپولو دورآتنی در
قرن دوم پ. م با استفاده از کار اراتوستن و تکمیل آن نوشته بود، سود جست و گاهشماری وقایع خود را بر کار آپولودور و اراتوستن بنیان نهاد. شایان ذکر است که برای این دو تن، تاریخ تصرف تروا (۳/ ۱۱۸۴ پ. م) نقطه ی آغاز زمان تاریخی محسوب می‌شد.
دوره ی سوم که کتاب‌های هفدهم تا چهلم به آن اختصاص یافته، از مرگ اسکندر (۳۲۳ پ. م) آغاز شده تا زمان دیودور را دربر می‌گیرد. این دوره به عصر یونانی مآبی (
هلنیسم) معروف است.
کتاب دوم:
سرزمین میان رودان (بین النهرین)، حکومت مادها، آشور، کتاب یازدهم: لشکرکشی خشایارشا به اروپا، کتاب چهاردهم: پادشاهی اردشیر اول و اردشیر دوم هخامنشی، کتاب پانزدهم: لشکرکشی کوروش کوچک علیه برادرش اردشیر دوم و کتاب هفدهم: لشکرکشی اسکندر به
آسیا .
در ترجمه ی این کتاب‌ها از متون فرانسوی و انگلیسی زیر استفاده شده است:
در ترجمه ی کتاب دوم از یک ترجمه ی فرانسوی و یک ترجمه ی انگلیسی استفاده شده است.
باید یادآور شد که در برخی موارد بین ترجمه‌های انگلیسی و فرانسوی تفاوت‌هایی به چشم می‌خورد که بیشتر این تفاوت‌ها در پانوشت‌ها آورده شده است.
چون در این کتاب، ذکر اشخاص یا اصطلاحاتی آمده که برخی از آن‌ها برای خواننده فارسی
زبان چندان مانوس نیست، لذا حتی المقدور سعی شده، علاوه بر ترجمه ی پانوشت‌های مترجمان فرانسوی، مواردی را افزوده گردد. توضیحاتی که در پانوشت‌ها بین دو بندک قرار دارد، از آن مترجمان فرانسوی و باقی توضیحات از آن مترجمان فارسی است.
در ضمن، از آن جا که وجود نقشه‌ها، تصاویر و نمودارهایی برای درک بهتر نوشته‌های دیودور ضروری به نظر می‌رسید، اقدام به تهیه آن‌ها گردید. در تهیه تعدادی از نقشه‌ها، تصاویر و نمودارها از کتب زیر بهره گرفتیم: همچنین برای شناخت بهتر دیودور سیسیلی و تالیفش، مقدمه ی مبسوطی در آغاز ترجمه ی فارسی بیان شده است.
در طول ترجمه ی این پنج کتاب از کتاب خانه تاریخی دیودور سیسیلی همواره از راهنمایی‌های کارشناسانه و تشویق‌های استادان و پژوهش گران ایرانی و خارجی بهره مند شده‌اند.
مترجمین کتاب درباره ترجمه خود چنین می‌گویند: چون اجرای چنین طرح مفیدی، کار و وقت زیادی می‌طلبید، سی
سال وقت صرف آن کردیم. بخش وسیعی از آسیا و
اروپا را با مرارت‌های فراوان و مخاطرات زیاد پیمودیم تا مهم‌ترین سرزمین‌هایی را که فرصت صحبت درباره ی آن‌ها را خواهیم داشت، با دیدگانمان نظاره کنیم؛ زیرا اشتباهاتی که حتی توسط مورخان مشهور صورت گرفته است، ناشی از عدم آگاهی آنان از جاها و مکان‌ها می‌باشد.
آن چه که ما را به نگارش این اثر ترغیب کرد، بیش از هر چیز میل به سودمندی بود (میلی که نزد همه ی انسان‌ها چیزهایی را که در ظاهر بسیار دشوارند، به سوی فرجامی خوش سوق می‌دهد)؛ سپس دسترسی آسان در روم، به آن چه که برای اجرای این طرح نقش دارند.
در واقع این شهر که قلمروی امپراتوری آن تا مرزهای سراسر دنیا گسترده شده، امکانات زیادی را برای ما که زمانی نسبتا طولانی در آن جا به سر بردیم، فراهم ساخت.
شش کتاب اول، حکایات اساطیری پیش از
جنگ تروا را شامل می‌گردد و از این شش کتاب، سه کتاب نخستین تاریخ باستانی بربرها را در برمی گیرد و سه دیگر، تاریخ باستانی یونانیان را شامل می‌شود. در یازده کتاب بعدی، تاریخ عمومی از جنگ تروا تا مرگ اسکندر را شرح می‌دهد و بیست و سه کتاب آخر، ادامه ی این تاریخ را تا آغاز جنگ علیه سلت‌ها و رومیان تحت فرمان ژول سزار که به سبب کارهای نمایان در زمره ی خدایان قرار گرفت- در بردارد. این سردار، طوایف بی شمار و ستیزه جوی سلت را تحت فرمان خویش درآورد و حدود امپراتوری روم را تا جزایر بریتانیا گسترش داد. نخستین رویدادهای این جنگ به اولین سال المپیاد صد و هشتادم بازمی گردد، دوره‌ای که هرود آرخونت آتن بود.
هیچ تقدم تاریخی برای آن بخش از
تاریخ خویش که پیش از جنگ تروا می‌باشد، رعایت نشده؛ زیرا هیچ اثر قابل اعتمادی از این دوره برای ما باقی نمانده است. از تصرف شهر تروا تا بازگشت هراکلیدها بنابر نظر آپولودور آتنی هشتاد سال فاصله بوده است و سیصد و بیست و هشت سال از بازگشت هراکلیدها تا المپیاد اول- با حساب این دوره براساس
حکومت پادشاهان لاسدمون- فاصله وجود داشته است. از سوی دیگر از نخستین المپیاد تا آغاز جنگ گل‌ها، یک فاصله ی زمانی هفتصد و سی ساله وجود داشته است. این چنین کتاب، متشکل از چهل کتاب، بدون محاسبه ی دوره ی پیش از جنگ تروا، مدت
زمان ۱۱۳۸ سال را در برمی گیرد.
در پایان کتاب نمایه‌ای الفبایی از نام کسان و جاها ذکر شده است، همچنین ضمیمه‌ای از واحد
پول در یونان، واحد وزن در آتن، واحد طول و سطح در آتن و ماه‌های یونانی ذکر شده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
