• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اِخْتِصار (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خصر و اِخْتِصار (به کسر الف و سکون خاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای کم کردن است. این واژه سه بار در نهج البلاغه آمده است.



خصر و اِخْتِصار به معنای کم کردن آمده است. «اختصر الکلام: اوجزه بحذف شی‌ء منه» خاصِرَة (به فتح خاء و کسر صاد) به معنای پهلو و تهیگاه است.


امام علی (علیه‌السلام) در مقام پند فرموده: «وَاسْتَيْقِظْ مَنْ غَفْلَتِكَ، وَاخْتَصِرْ مِنْ عَجَلَتِكَ» (از غفلتت بيدار شو! و از عجله و شتابت بكاه!) (شرح‌های خطبه: )
خاصرة به معنای پهلو و تهیگاه است. «وَايْمُ اللهِ، لاََبْقُرَنَّ الْبَاطِلَ حَتَّى أُخْرِجَ الْحَقَّ مِنْ خَاصِرَتِهِ» «به خدا قسم باطل را می‌شکافم تا حق را از پهلوی آن بیرون کشم.» (شرح‌های خطبه: ) محمد عبده گوید: تمثیل در غایب لطف است، نگارنده گوید: اینگونه تعبیرات فقط ساخته مولا (صلوات‌الله‌علیه) است.
در تشویق به جنگ فرموده: «فَشدُّوا عُقَدَ الْمَـآزِرِ، وَاطْوُوا فُضُولَ الْخَوَاصِر، وَلاَ تَجْتَمِعُ عَزِيمَةٌ وَوَلِيمَةٌ» «گره‌های لباس‌ها را محکم کنید، آنچه از لباس‌ها بر پهلوها فتاده است بپیچید.» (شرح‌های خطبه: ) طلب کرامت بالذات جمع نمی‌شود «مئزر» هر لباسی است که انسان بپوشد این اشاره به چالاکی در جنگ است.


واژه اختصار سه بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۴۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۲۸۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ج۲، ص۵۹.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۲۹، خطبه ۱۵۳.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۵۶، خطبه ۱۴۹.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۱۴، خطبه ۱۵۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۲۷، خطبه ۱۵۳.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۴۰.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۴۰.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۷۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۱۴.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۵۹.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۳۲، خطبه ۱۰۳.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۹۹، خطبه ۱۰۲.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۵۰، خطبه ۱۰۴.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۹، خطبه ۱۰۴.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۹.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۴۴۱.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۶۴.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۱۶.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۹۹، خطبه ۱۰۲.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۷۷، خطبه ۲۳۹.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۶۱، خطبه ۲۳۹.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۹، خطبه ۲۴۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۶۳، خطبه ۲۴۱.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۶۸.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۷۰.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۶۰۳.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۹۱.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۴۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خصر»، ج۱، ص۳۴۳.    






جعبه ابزار