اَدْلی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَدْلی:
(فأَدْلى دَلْوَهُ قالَ) «اِدْلاء» از باب افعال به معنى «افكندن و فرستادن دلو در
چاه براى آب كشيدن» است و گاه به معنى «رشوت دادن» استعمال شده است مانند كلمه «تُدْلو» در سوره بقره .
اين
آیه مسلمانان را از يک عمل بسيار ناپسند نهى مى‌كند، به آنان مى‌گويد در اموال و ثروت‌هاى يكديگر بدون حق تصرف نكنند و از غير طريق صحيح مالى به دست نياورند، نكند تصرف اموال ديگران و خوردن آن به ناحق، آنان را به‌سوى قضات بكشاند و چيزى به عنوان هديه و رشوه به آنان بدهند تا اموال مردم را به ظلم،
تملک كنند، زيرا با اين كار دو خلاف بزرگ مرتكب شده‌اند: خوردن حق ديگران و رشوه دادن. مسئله رشوه در
اسلام به قدرى مهم است كه
امام صادق (علیه‌السلام) درباره آن مى‌فرمايد: «اما رشوه در قضاوت،
کفر به
خداوند است»
و در حديث معروفى كه از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نقل شده چنين مى‌خوانيم: «خداوند گيرنده و دهنده رشوه و آن‌كس كه واسطه ميان آن دو است از رحمت خود دور گرداند» به هر حال اين آيه با صراحت مى‌گويد: اگر كسانى از طريق رشوه در دادگاه حاكم شوند، مال مورد نزاع بر آنان حرام خواهد بود و حاكميت ظاهرى در دادگاه، اموال را حلال نمى‌كند. بنابراين منظور از كلمه «اِدْلاء» در اين‌جا رشوه دادن به حاكمان مى‌باشد و اين كنايه لطيفى است كه حكم مورد نظر رشوه‌دهنده را به منزله آب ته
چاه قرار داده كه به‌وسيله رشوه كشيده مى‌شود.
اصولا واژه «دَلْو» به معنى پوستى است مانند كيسه كه در
چاه براى بيرون آوردن آب يا خاک اندازند و يا به عبارت ديگر آلتى است براى كشيدن آب و از آن «فعل» ساخته‌اند.
به مواردی از کاربرد
اَدْلی در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ جاءتْ سَيّارَةٌ فَأَرْسَلواْ وارِدَهُمْ فأَدْلى دَلْوَهُ قالَ يا بُشْرى هَذا غُلامٌ وَ أَسَرّوهُ بِضاعَةً وَ اللّهُ عَليمٌ بِما يَعْمَلونَ) (و در همين حال كاروانى فرا رسيد و مامور آب را فرستادند تا آب بياورد او دلو خود را در
چاه افكند، ناگهان صدا زد: مژده باد! اين كودكى است زيبا و دوست داشتنى! و او را به عنوان كالايى از ديگران مخفى داشتند و خداوند به آن‌چه آن‌ها انجام مى‌دادند، آگاه بود.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در معناى دلو گفته: دلوت الدلو (كه ثلاثى مجرد است) به معناى دلو را به
چاه سرازير كردم است، ولى ادليت الدلو (كه از باب افعال است) به معناى دلو را بيرون كشيدم است. ولى ديگران به عكس آن را گفته‌اند.
(وَ لا تأْكُلواْ أَمْوالَكُم بَيْنَكُم بِالْباطِلِ وَ تُدْلواْ بِها إِلى الْحُكّامِ لِتَأْكُلواْ فَريقًا مِّنْ أَمْوالِ النّاسِ بِالإِثْمِ وَ أَنتُمْ تَعْلَمونَ) «و اموال يكديگر را به باطل (و ناحق)در ميان خود نخوريد و براى خوردن قسمتى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را به قضات (به عنوان رشوه) ندهيد در حالى كه مى‌دانيد».
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه تدلوا مضارع از باب افعال ادلاء است و ادلاء به معناى آويزان كردن دلو در
چاه است براى بيرون كشيدن آب و اين كلمه را به عنوان
کنایه در دادن رشوه به حكام تا بر طبق ميل
آدمى راى دهند استعمال مى‌كنند و اين كنايه‌اى است لطيف كه مى‌فهماند مثل رشوه دهنده كه مى‌خواهد حكم حاكم را به سود خود جلب كند و با ماديات عقل و و جدان او را بدزدد، مثل كسى است كه با دلو خود آب را از
چاه بيرون مى‌كشد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَدْلی»، ج۲، ص۴۸-۴۹.
