اَبر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبر (بر
وزن عقل) از
مفردات نهج البلاغه به معنای
اصلاح و بارور کردن
نخل است.
در بیان
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به معنای باقی نماندن
اثر چیزی به‌کار رفته است.
این کلمه فقط یک بار آن هم به صورت فاعل «ابر» در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
در این نوشتار به مفهوم و دیدگاه
سید رضی در این خصوص، و ... پرداخته شده است.
ابر (بر وزن عقل) اصلاح و بارور کردن نخل و نیش زدن
عقرب و توطئه و غیره است.
در
لغت آمده: «
اَبرُ النَّخل: اَصلَحَه، اَبر العَقرَب فُلانا: لِدغتِه بِابرَتِها.»
یکی از مواردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، به شرح ذیل می باشد:
آنگاه که به
خوارج فرمود:
«أَصابَكُمْ حاصِبٌ، وَ لا بَقِيَ مِنْكُمْ آبرٌ.» «گردبادى از
بلا شما را فراگيرد و
انسان پاک و شريفى از شما به يادگار نماند.»
مرحوم
سید رضی فرموده:
«آبر» بر سه وجه نقل شده:
۱- اولّی با «راء» که به اصلاح و بارور کنندۀ نخل گویند: آبر.
۲- دوّمی با «ثاء» یعنی: «آثر» و آن کسی است که نقل حدیث می‌کند و آن اصحّ وجوه در نزد من است؛ گویا امام (علیه‌السّلام) می‌فرماید: مخبری و خبر دهنده‌ای از شما باقی نماند.
۳- سومّی با «زاء» به معنی شورشگر است، هلاک شونده را نیز گویند، که
ابن ابی الحدید نمّام و
مفسد را نیز بر آن افزوده است،
ابن اثیر در «
نهایه» متن اول را اختیار می‌کند. به نظر نگارنده معنی شورش و توطئه‌گر صحیح است،
ابن ابی الحدید گوید: «الآبر: من یبغی القوم الغوائل خفیة.
به هر حال: خوارج،
حکمیت را در
صفین را بر امام (علیه‌السّلام) تحمیل کردند و چون نقشه شوم
معاویه و
عمرو بن عاص در «
دومة الجندل» آشکار گردید محضر حضرت آمده و گفتند:
ما اشتباه کردیم،
استغفار می‌کنیم و در صورتی به اطاعت تو خواهیم آمد که تو هم اقرار کنی با قبول حکمیّت کافر شده‌ای، بعد ایمان بیاوری و
توبه کنی، امام در جواب آنکسان چنین فرمود:
«أَصابَكُمْ حاصِبٌ، وَ لا بَقِيَ مِنْكُمْ آبرٌ، أَبَعْدَ إيماني بِاللهِ وَ جِهادي مَعَ رَسولِ اللهِ (صلى‌الله‌عليه‌وآله) أَشْهَدُ عَلَى نَفْسي بِالْكُفْرِ! لَقَدْ (ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنا مِنَ الْمُهْتَدينَ).» یعنی: «طوفانی سنگباران شما را بگیرد و توطئه‌گری از شما باقی نماند، آیا بعد از ایمان به خدا و بعد از جهاد کردنم در راه توحید در رکاب رسول خدا ص، بگویم کافر شده‌ام؟! ! اگر چنین گویم گمراه شده و از اهل هدایت نیستم، عجبا!! آن ناکسان بیحیائی را به کجا رسانده‌اند؟! خدایا آن بزرگوار چه آدم پر بلائی بود که گروهی او را خدا خوانده و گروهی کافرش گفتند؟!!!»
یک مورد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، «مفردات نهج البلاغه»، برگرفته از مقاله «ابر»، ج۱، ص۲۱-۲۲.
