• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اولوا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: اولوا (مفردات‌قرآن)، أُولُوا (لغات‌قرآن)، اولوا (مقالات مرتبط).


«اولو» یکی از اسم‌های دائم الاضافه‌ و یکی از ملحقات به جمع مذکر سالم است که همواره به اسم ظاهر اضافه می‌شود


«اولو» یکی از اسم‌های دائم الاضافه‌ و یکی از ملحقات به جمع مذکر سالم است که همواره به اسم ظاهر اضافه می‌شود. این واژگان در حالت رفعی؛ با واو ماقبل مضموم بوده و در حالت نصبی و جری؛ با یاء ماقبل مکسور می‌آید؛ مانند: «جائنی اولو مالٍ (رفع)»، «رأیت اولی مالٍ (نصب)»، «مررت بِاوُلی مالٍ (جر)».
[۱] جمعی از علما، جامع المقدمات، محقق، جراثیمی، جلیل، ص۳۷۴ - ۳۷۶، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‌، چاپ چهارم، بی‌تا.    


۱.۱ - دیدگاه اول

مشهور علمای ادبیات عرب می‌گویند: «اولو» از نظر لفظ، جمع مذکر است، (جمع مؤنث آن «أولات» است).
[۲] صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج۱۹، ص۱۶۳، دمشق‌، بیروت، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    


۱.۲ - دیدگاه دوم

ولی برخی گفته‌اند: «اولو» مانند «قوم» و «جیش= لشگر» اسم جمع است که دلالت بر تعداد دو نفر به بالا می‌کند؛ اما هر دو گروه اتفاق دارند که «اولو» از لفظ خودش مفرد ندارد؛ بلکه چون به معنای «اصحاب» می‌باشد، از جهت معنا دارای مفرد بوده و مفرد مذکرش (مفرد مؤنثش «ذات» است.)
[۳] صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج۱۹، ص۱۶۳، دمشق‌، بیروت، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    
«ذو» (ذو به معنای صاحب است.) می‌باشد.
[۴] ملکی اصفهانی، محمود، قواعد النحویة، ص۲۷، قم، حوزه علمیه قم‌، چاپ اول، بی‌تا.


تا این‌جا روشن شد که «اولو» چه جمع باشد یا اسم جمع، دلالت بر دو و بیش‌تر از دو می‌کند؛ اما در استعمالات عرب دیده شده است که در برخی موارد، مضافٌ‌الیه آن مفرد و در برخی موارد دیگر جمع می‌آ‌ید. آیا این‌گونه استعمال دارای قاعده و قانون مشخصی بوده و فرقشان در چیست؟

۲.۱ - تطابق مضاف‌الیه با اولو

با عنایت به این‌که «اولو» - چه جمع باشد یا اسم جمع - دلالت بر دو و بیش‌تر از دو می‌کند، برای تطابق مضاف‌الیه با آن از جهت معنا شرط شده که مضاف‌الیه آن جمع یا اسم جنس باشد،
[۵] مدنی، علی‌خان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، محقق، مصحح، سجادی، ابوالفضل‌، ص۳۴۱ - ۳۴۲، قم، ذوی القربی، چاپ اول، بی‌تا.    
تا بتواند همانند «اولو» کثرت معنایی داشته باشد. بنابراین حتی در مواردی که مضاف‌الیه «اولو» از جهت لفظ مفرد است، به دلیل اسم جنس بودن از جهت معنا قابلیت دلالت بر دو و بیش‌تر از آن را دارد تا با «اولو» هم‌خوانی داشته باشد.

۲.۲ - از اقسام بلاغت در کلام و متکلم

به علاوه، جمع و مفرد آوردن مضاف‌الیه «اولو»، یکی از اقسام بلاغت در کلام و متکلم است که موارد کاربرد آن بر عهده متکلم بلیغ است؛ مثلاً در قرآن کریم هرگاه لفظ «لُبّ» مضاف‌الیه برای «اولو» قرار گرفته، به صورت «جمع» (الباب) استعمال شده و مفردش نیامده و اگر در جایی نیاز به استعمال مفرد بوده، از مرادف این لفظ، از قبیل «قلب و فؤاد» استفاده شده است. هم‌چنین است در استعمال و کاربرد الفاظ دیگر از جهت مفرد و جمع بودن.
[۶] معرفت، محمدهادی‌، التمهید فی علوم القرآن، ج ۵، ص ۱۵۶ - ۱۵۷، قم، ‌مرکز مدیریت حوزه علمیه قم‌، چاپ سوم.    


در نتیجه موارد مفرد و جمع آوردن مضاف‌الیه «اولو»، قیاسی نیست تا دارای یک قاعده جامع و فراگیر باشد؛ بلکه «سماعی» بوده و باید به موارد استعمال آن در قرآن و روایات که از جهت بلاغت در بالاترین مرتبه هستند و هم‌چنین کلام بلغای عرب بسنده و استناد شود.
بنابراین بر فرض استعمال «اولوا اللب» و «اولوا الالباب» یا «اولوا العقل» و «اولوا العقول»، در قرآن و روایات، تنها فرقشان مفرد و جمع بودن مضاف‌الیه از جهت لفظ است؛ ولی از جهت معنا تفاوتی با یکدیگر نداشته و در هر دو مورد - چه مضاف‌الیه جمع باشد چه مفرد - در وسعت و ضیق معنا با «اولو» هم‌خوانی داشته و تابع آن می‌باشند.

۱. ↑ جمعی از علما، جامع المقدمات، محقق، جراثیمی، جلیل، ص۳۷۴ - ۳۷۶، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‌، چاپ چهارم، بی‌تا.    
۲. ↑ صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج۱۹، ص۱۶۳، دمشق‌، بیروت، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    
۳. ↑ صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج۱۹، ص۱۶۳، دمشق‌، بیروت، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، ۱۴۱۸ق.    
۴. ↑ ملکی اصفهانی، محمود، قواعد النحویة، ص۲۷، قم، حوزه علمیه قم‌، چاپ اول، بی‌تا.
۵. ↑ مدنی، علی‌خان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، محقق، مصحح، سجادی، ابوالفضل‌، ص۳۴۱ - ۳۴۲، قم، ذوی القربی، چاپ اول، بی‌تا.    
۶. ↑ معرفت، محمدهادی‌، التمهید فی علوم القرآن، ج ۵، ص ۱۵۶ - ۱۵۷، قم، ‌مرکز مدیریت حوزه علمیه قم‌، چاپ سوم.    


پایگاه اسلام کوئست.    




جعبه ابزار