اوس بن حجر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اوس بْن حَجَر، از نخستین
شاعران جاهلی می باشد.
ابن سلام او را در ردیف کعب و حُطَیئه، در طبقه دوم شعرا،
و ابوعبیده در طبقه سوم نهاده است.
از دورترین
زمان ها ، نام این شاعر تمیمی در تألیفات
عربی وارد شده، و
شعرش دست مایه لغت شناسان در استشهاد گردیده است. تنها
روایت قابل توجه در شرح احوال اوس افسانه زمین خوردن اوست که بر اثر آن
پایش می‌شکند و به یاری حلیمه
دختر فضاله که او را در آن حال یافته بود، از
مرگ می‌رهد و بهبود می‌یابد. این ماجرا، مایه یکی از زیباترین
مرثیه های عرب در سوگ
فضاله می‌گردد.
در روایت دیگری که ابن حبیب آورده،
او به
مکه نیز رفته، و
مهمان ابوجهل شده است، نیز گفته‌اند که او با دربار حیره رابطه داشت، اما این امر مسلم به نظر نمی‌رسد. مؤلفانی چون ابوالفرج و ابن قتیبه به این
امر اشاره نکرده‌اند و در دیوان وی نیز تنها یک بار به حیره،
یک بار به منذر
و یک بار به ابن هند
اشاره شده است.
تولد او را برخی
حدود سال ۵۲۰ و برخی حدود سال ۵۳۵م پنداشته اند.
گویند اوس، بزرگ ترین شاعر مُضَر بود، تا آن‌که
نابغه و زهیر پدید آمدند و نام او را به فراموشی افکندند، هرچند که تمیمیان هیچ گاه حاضر نشدند کسی را بر او برتری دهند.
در ۱۸۹۲م گایر قطعات بازمانده از دیوان او را گردآورد و در وین به چاپ رساند، اما ابیات پراکنده را که بسیار فراوان بودند، فروگذاشت.
رنج گردآوری این
ابیات را محمد یوسف نجم برخود هموار کرد و براساس ۱۳۵ مأخذ
قدیم و
جدید ، دیوان او را دوباره در ۱۹۶۰م در
بیروت منتشر کرد.
اصمعی مطلع مرثیه ای را که او در سوگ
فضاله سروده، بهترین مطلع میان مرثیه های عرب دانسته است
و در
زمان ما بلاشر و طه حسین
می پندارند که
شعر او
زندگی بدویان را به نیکی نمایش می‌دهد و واژگانش نیز بسیار کهن و استوار و گاه «
غریب » است و اصولاً در
شعر او، نسبت به شعر نابغه و زهیر،
جعلیات کمتری راه یافته است.
(۱) ابن حبیب محمد، المنمق، به کوشش خورشید احمد فاروق، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
(۲) ابن سلام جحمی محمد، طبقات فحول الشعراء، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره، ۱۳۹۴ق /۱۹۷۴م.
(۳) ابن قتیبه عبدالله، الشعر و الشعراء، به کوشش احمد محمد شاکر، قاهره، ۱۳۸۶ق /۱۹۶۶م.
(۴) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی.
(۵) اوس بن حجر، دیوان، به کوشش محمد یوسف نجم، بیروت، ۱۳۹۹ق /۱۹۷۹م.
(۶) حسین طه، من تاریخ الادب العربی، بیروت، ۱۹۸۱م.
دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «اوس بن حجر»ج۱۰، ص۴۱۲۳.
