انس با قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امروزه
انسان در معرض آماج حملات روحی و روانی قرار دارد و نگرانی‌های فراوانی او را احاطه کرده، وحشت تنهایی در همه حال انسان را تنها نمی‌گذارد. او به شدت نیازمند انیس و مونس است که در کنار او
آرامش یابد. نگرانی شدید او از تنهایی و بی کسی، در همه حوادث دوران زندگی، روح و روان او را می‌آزارد.
قرآن کریم مونسی است که در شرایط عادی و نیز در بحران‌ها و سختی‌های زندگی می‌تواند بهترین هم دم انسان باشد؛
امام سجاد علیه‌السّلام می‌فرماید:
لو مات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد ان یکون القرآن معی؛
وقتی قرآن با من باشد، اگر همه مردم که ما بین مشرق و مغرب هستند بمیرند و هیچ موجودی بر روی
زمین زنده نماند و من تنها باشم، هرگز از تنهایی وحشت نمی‌کنم.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درمان همه مشکلات را در قرآن می‌داند و فرماید:
اذا التبست علیکم الامور کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن فانه شافع مشفع و شاهد
مصدق، من جعله امامه قاده الی الجنه، و من جعله خلفه ساقه الی النار، و هو اوضح دلیل الی خیر سبیل؛
هر گاه کارها چون شب ظلمانی برایتان مشتبه و تاریک گردید به قرآن پناه ببرید؛ چون او شفیعی است که شفاعتش پذیرفته و شاهدی است که
تصدیق شده است. هرکس او را رهبر خویش گرداند، وی را به
بهشت رهنمون می‌سازد و هرکس بدان پشت پا زند، به
جهنم سوقش می‌دهد. قرآن روشن‌ترین راهنما به سوی بهترین راه هاست.
آری، قرآن بهترین مونس انسان در تنهایی‌ها و نگرانی‌های زندگی است که جلوه‌ای از
علم و
حکمت پروردگار و نشانگر عظمت
خداوند متعال است. انس با قرآن، همراه شدن با گنجینه بی پایان و در اختیار داشتن برنامه جامع و کامل یک زندگی سعادتمندانه است که همه در پی آنند، ولی نمی‌دانند که در کنارشان قرار دارد و به قول معروف:
یار در خانه ما گرد جهان می‌گردیم
آب در کوزه ما تشنه لبان می‌گردیم
قرآن برنامه زندگی انسان
مسلمان و معارف آن، دوای دردهای مادی و معنوی همه انسان هاست. اساسا قرآن عهدنامه‌ای میان خداوند و مردم است.
امام صادق علیه‌السّلام با اشاره به این عهدنامه گرانبها، به مسلمانان سفارش می‌کند که هرچه می‌توانند با این منبع وحی مانوس شوند و دست کم هر روز پنجاه آیه از این کتاب را تلاوت کنند:
القرآن عهد الله الی خلقه فینبغی للمسلم ان ینظر فی عهده و ان یقرا فی کل یوم خمسین آیه؛
قرآن عهدنامه
خداوند متعال به انسان هاست؛ برای یک مسلمان شایسته است که به این عهدنامه بنگرد و در هر روز پنجاه آیه از آن را
تلاوت کند.
چنانچه ما مسلمانان با قرآن مانوس نشویم و به آن عمل ننماییم، مورد شکایت و عتاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم قرار خواهیم گرفت که فرمود:
یا رب ان قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا؛
پروردگارا! قوم من قرآن را رها کردند.
یکی از مهم‌ترین شیوه‌های انس با قرآن رعایت حق تلاوت است که در قرآن فرموده:
الذین ءاتیناهم الکتاب یتلونه حق تلاوته اولئک یؤمنون به و من یکفر به فاولئک هم الخاسرون؛
کسانی که
کتاب آسمانی به آنها داده‌ایم آن را چنان که شایسته آن است می‌خوانند، آنها به
پیامبر اسلام ایمان می‌آورند و کسانی که به او کافر شوند، زیان کارند.
پیامبر فرمود:
یا حمله القرآن! تحببوا الی الله بتوقیر کتابه، یزدکم حبا و یحببکم الی خلقه؛
ای حاملان قرآن! با نگاه داشتن حرمت قرآن، خود را محبوب خدا سازید، که در این صورت، بیشتر شما را دوست خواهد داشت و محبوب مردمانتان خواهد ساخت.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: «قرآن از همه چیز، جز خدا، برتر است؛ پس هرکه قرآن را پاس دارد خدا را پاس داشته است، و هرکه قرآن را پاس ندارد،
احترام خدا را سبک شمرده است». («القرآن افضل من کل شی ء دون الله عز و جل- فمن وقر القرآن فقد وقر الله و من لم یوقر القرآن فقد استخف بحرمه الله»)
نمونه‌ای از تکریم ظاهر قرآن را می‌خوانیم:
امام خمینی به طور معمول در
حسینیه جماران روی صندلی می‌نشست، ولی یک روز وقتی وارد حسینیه شد، با این که صندلی در جای خود بود، روی زمین نشست؛ زیرا آن روز نفرات ممتاز مسابقات قرآن آمده بودند و قرار بود در آن جلسه چند آیه از قرآن تلاوت شود.
روزی دیگر امام خمینی طبق معمول روی صندلی نشسته بود، که قرآنی آوردند و روی زمین گذاردند، امام وقتی متوجه شد، بی درنگ آن را برداشت، روی میزی که در کنارش بود، گذاشت و فرمود: «قرآن را روی زمین نگذارید».
خداوند در قرآن فرموده است: «و رتل القرآن ترتیلا»؛
و قرآن را با دقت و تامل بخوان!
ترتیل در قرآن، خارج کردن کلمه از دهان با سهولت و به شیوه درست است، که از آداب
قرائت است.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: «لکل شی ء حلیه و حلیه القرآن الصوت الحسن»؛
هرچیزی زینت و آرایشی دارد و زینت قرآن هم با صوت زیبا خواندن است.
اهل بیت علیه‌السّلام خود نیز چنین بودند و قرآن را با صوت زیبا می‌خواندند. نوفلی گوید: در نزد حضرت امام هادی علیه‌السّلام از صدا و آهنگ خوش گفت وگو کردم، فرمود: امام سجاد علیه‌السّلام قرآن تلاوت می‌کرد و گاهی مردم از صدای زیبای او بی هوش می‌شدند، و اگر امام اندکی از صدای زیبای خود را ظاهر کند مردم طاقت شنیدن آن صوت زیبا را ندارند. گفتم: آیا پیامبر با مردم
نماز نمی‌خواند و صدای خود را به تلاوت قرآن بلند نمی‌ساخت (پس چرا مردم بی هوش نمی‌شدند)؟ فرمود: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به اندازه طاقت مردمی که پشت سر او بودند صدای خود را آشکار می‌ساخت.
حضرت
صادق علیه‌السّلام فرمود: «فردی سوره‌ای از قرآن را فراموش می‌کند،
روز قیامت همان سوره در درجه‌ای از درجات بر او مشرف می‌شود و می‌گوید: السلام علیک. او در پاسخ می‌گوید: و علیک السلام، تو کیستی؟ می‌گوید: فلان سوره‌ای هستم که مرا واگذاشتی و ترکم نمودی، اگر نگاهم می‌داشتی تو را به این درجه می‌رساندم».
آن گاه امام
صادق علیه‌السّلام فرمود: «بر شما باد به قرآن تا آن را فرا گیرید که بعضی از مردم آن را می‌آموزند تا گفته شود: فلانی قاری است. و برخی آن را می‌آموزند و هدفشان تنها صداست که گفته شود: فلانی خوش صوت است، در اینها خیری نیست؛ اما برخی هم قرآن را می‌آموزند و شبانه روز بر این کار مداومت دارند و برایشان فرقی نمی‌کند که کسی این را بداند یا نداند».
حضرت رضا علیه‌السّلام فرمود:
امر الناس بالقراءه فی الصلاه لئلا یکون القرآن مهجورا مضیعا و لیکن محفوظا مدروسا فلا یضمحل و لا یجهل؛
مردمان از آن جهت به قرائت قرآن در نماز مامور شده‌اند که مبادا قرآن متروک و به دست فراموشی سپرده شود و در نتیجه ضایع گردد، لکن (چون
واجب شده که در نمازها آن را بخوانند) حفظ گردیده و مورد آموزش و آموختن قرار گرفته و در این صورت از فراموشی و نابودی مصون مانده است.
امام علیه‌السّلام در ادامه فرمود: «اگر سؤال شود که چرا خداوند دستور داده تا در همه نمازها
سوره حمد خوانده شود، در پاسخ می‌گوییم: برای این که قرآن متروک نشود و همواره نمازگزاران با قرآن ارتباط داشته باشند و آن را از یاد نبرند و انتخاب سوره حمد از این جهت است که همه معارف و مفاهیم قرآن در آن جمع است».
گاهی ممکن است به
ذهن انسان این سوال پیش بیاید که چگونه برخی انسان‌ها که انس با قرآن دارند، از آن بهره نمی‌برند و در عمل انس با قرآن را نشان نمی‌دهند؟
امام محمدباقر علیه‌السّلام در پاسخ این پرسش انس گیرندگان با قرآن را سه گروه معرفی می‌فرماید که دو گروه اول هرگز از انس با قرآن بهره مند نمی‌شوند مگر بهره اندک مادی، ولی گروه سوم بهره واقعی و معنوی را از قرآن خواهند برد.
آن حضرت می‌فرماید:
قراء القرآن ثلاثه؛ رجل قرا القرآن فاتخذه بضاعه، و استاجر به الملوک و استطال علی الناس، و رجل قرا القرآن فحفظ حروفه و ضیع حدوده، و رجل قرا القرآن فوضع دواء القرآن علی داء قلبه
فاسهر به لیله و اظما به نهاره و قام به فی مساجده و تجافی به عن فراشه فباولئک یدفع الله البلاء و یزیل الاعداء و باولئک ینزل الله الغیث من السماء و باولئک یدیل الله من الاعداء و الله لهؤلاء فی قراء القرآن اعز من الکبریت الاحمر؛
قاریان قرآن سه دسته‌اند؛
۱. شخصی که تلاوت و انس با قرآن را ابزاری برای کسب سرمایه مادی و یا کسب موقعیت در نزد حاکمان و یا مایه فخر و مباهات در میان مردم قرار دهد.
۲. شخصی که با
تلاوت و انس با قرآن، آداب ظاهری را رعایت کرده، ولی حدود و شرایط و دستورهای واقعی آن را اهمیت نداده و ضایع می‌کند (انس صوری با قرآن دارد).
۳. کسی که قرآن را بخواند و دوای آن را بر دردهای دل و
دین خود قرار دهد. او با قرآن شب زنده داری می‌کند، عطش معرفت و معنوی اش را با قرآن فرو می‌نشاند. در
مساجد با قرآن قیام می‌کند، برای قرآن از بسترش جدا می‌شود. پس دفع بلا، نابودی دشمنان، نزول باران رحمت از
آسمان و پیروزی بر مخالفان همه را خداوند به خاطر عظمت و جایگاه رفیع این گروه سوم انجام می‌دهد.
امام باقر علیه‌السّلام در پایان با نهایت تاسف فرمود: «به خدا سوگند، قاریان از نوع سوم خیلی کم یاب است، کم یاب تر از کبریت احمر». (کبریت احمر اصطلاحی بین کیمیاگرهاست، آن چیزی که به وسیله آن اکسیر می‌سازند که می‌تواند
طلا را مس کند. به چنین اکسیری کبریت احمر می‌گویند که بسیار کم یاب است. دهخدا می‌گوید : «کبریت احمر یا گوگرد سرخ گوهری است و معدن آن بدان سوی بلاد تبت در وادی النمل است». )
حافظا می‌خور و رندی کن و خوش باش ولی
دام تزویر مکن چون دگران «قرآن» را
پیامبر اکرم برخی از تلاوت کنندگان قرآن را به شدت نکوهش می‌کند و می‌فرماید:
رب تال القرآن و القرآن یلعنه؛
بسا قاریان قرآن که قرآن آنان را لعن می‌کند.
همان طوری که برخی افراد با پیامبر(ص) بودند، ولی از محضر آن حضرت بهره نبردند، عده-ای هم ممکن است در ظاهر با قرآن باشند، اما از معارف بلند آن سودی نبرند و از قرآن به عنوان ابزاری برای رسیدن به مطامع دنیوی خویش استفاده کنند.
در این زمینه روایات هشدار دهنده فراوانی از
اهل بیت علیه‌السّلام به ما رسیده است که توجه قاریان، عالمان و اصحاب قران را می‌طلبد که چگونه از این سرمایه معنوی بهره ببرند و این فرصت طلایی را به ثمن بخس نفروشند.
البته انس حقیقی با قرآن هرگز پشیمانی ندارد؛ زیرا در آن صورت تمام وجود انسان و حرکات و سکناتش وحیانی و الهی خواهد شد، وگرنه قرائت صوری که قرائت و انس نیست. این همان سخن پیامبر(ص) است که فرمود:
اقرء القرآن ما نهاک فاذا لم ینهک فلست تقرؤه؛
قرآن بخوان آن چنان که تو را نهی کند (و از
بدی‌ها بازدارد)، پس هرگاه تو را نهی نکند (و از
بدی‌ها بازندارد) پس تو آن را نخوانده‌ای.
انس با قرآن انسان را باید به اولیاء الله نزدیک گرداند و فرشته مآب نماید. اگر دشمنان قرآن از اهل قرآن نهراسند
[۱۶] و تلاوت آن چه ثمری خواهد داشت؟!
در این جا ما از مرحله پایین انس با قرآن آغاز می‌کنیم و به سوی کامل‌ترین مرحله انس پیش می‌رویم که ان شاء الله به همه مراحل زیر توفیق یابیم:
امام
صادق علیه‌السّلام فرمود: «انه لیعجبنی ان یکون فی البیت مصحف یطرد الله عزّوجلّ به الشیاطین»؛
من خوش دارم قرآنی در خانه باشد و خداوند
شیاطین را به واسطه آن از خانه دفع کند. البته در مورد کسانی این مرحله مناسب است که بیش از این نمی‌توانند استفاده کنند؛ وگرنه قرار دادن قرآن در خانه، بدون بهره برداری معنوی از محتوای آن، مورد نکوهش است و
روز قیامت شکایت قرآن را در پی خواهد داشت.
انس با قرآن مراتبی دارد و کمترین مرحله انس با قرآن، نگاه کردن روزانه به قرآن است که همین نگاه کردن بدون خواندن، جزو
عبادات مستحبی محسوب شده و ثواب دارد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دراین باره فرمود:
النظر فی المصحف من غیر قراءه عباده؛
نگاه کردن به خطوط قرآن بدون خواندن آن عبادت است.
خداوند متعال از دیگر مراحل انس با قرآن را رعایت سکوت، هنگام قرائت آن بیان می‌کند و دستور می‌دهد که: «واذا قرئ القرءان فاستمعوا له و انصتوا لعلکم ترحمون»؛
هنگامی که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید شاید مشمول رحمت خدا شوید!
از مراحل مهم انس با قرآن گوش دادن به تلاوت قاری است که برکات مادی و معنوی فراوانی به همراه دارد که ما تنها به نقل یک روایت بسنده می‌کنیم؛ حضرت علی بن الحسین علیه‌السّلام فرمود:
من استمع حرفا من کتاب الله عزّوجلّ من غیر قراءه کتب الله له حسنه و محا عنه سیئه و رفع له درجه؛
هرکس تنها یک حرف از قرآن را گوش کند هرچند آن را قرائت نکند، خداوند برای او یک حسنه می‌نویسد و یک
گناه از او محو می‌کند و یک درجه بالایش می‌برد.
امام سجاد علیه‌السّلام در روایتی می‌فرماید: «و من قرا نظرا من غیر صوت کتب الله له بکل حرف حسنه و محا عنه سیئه و رفع له درجه»؛
و هرکس با نگاه و بدون صوت و تلفظ قرآن بخواند، خداوند برایش در برابر هر حرفی حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را از او محو می‌کند و درجه او را بالا برد.
حضرت زین العابدین علیه‌السّلام به آموزش قرآن نیز ترغیب کرده، فرمود: «و من تعلم منه حرفا ظاهرا کتب الله له عشر حسنات و محا عنه عشر سیئات و رفع له عشر درجات قال لا اقول بکل آیه و لکن بکل حرف باء او تاء او شبههما»؛
و هرکس یک حرف ظاهر از آن را بیاموزد خداوند برایش ده حسنه بنویسد و ده گناه از او محو کند و ده درجه برایش بالا برد، فرمود: نمی‌گویم به هر آیه، بلکه به هرحرفی چون باء، تاء، یا مانند اینها.
قرائت قرآن مرحله‌ای از مراحل انس با قرآن است، اما کامل نیست. قرائت ممکن است از روی مصحف باشد و ممکن است از حفظ خوانده شود. رسول خدا (ص) فرمود:
لیس شی ء اشد علی الشیطان من قراءه المصحف نظرا؛
هیچ چیزی بر
شیطان دشوارتر از قرائت قرآن از روی آن نیست.
امام
صادق علیه‌السّلام هم فرمود:
من قرا القرآن فی المصحف متع ببصره و خفف عن والدیه و ان کانا کافرین؛
هرکه قرآن را از روی آن بخواند، از دیدگان خود بهره مند شود، و سبب سبک شدن عذاب
پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو کافر باشند.
تلاوت قرآن، متابعت از قرآن در قرائت و دنبال کردن معانی و پیروی در عمل است؛ پس هر تلاوتی، قرائت می‌باشد، اما هر قرائتی تلاوت نیست؛ اصولا تلاوت در مواردی به کار می‌رود که مطالب قرائت شده، وجوب پیروی را در پی آورد. خداوند می‌فرماید:
الذین آتیناهم الکتاب یتلونه حق تلاوته اولئک یؤمنون به؛
کسانی که به آنان کتاب دادیم آن را به حق تلاوت می‌نمایند؛ چرا که آنان به آن
ایمان دارند.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هم در معنای تلاوت در این آیه فرمود: «حق تلاوت، یعنی پیروی راستین در عمل و تبعیت راستین از فرامین قرآن».
تلاوت قرآن از آثار مادی و معنوی برخوردار است که برخی از آنها را این آیه یاد آور شده است:
ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاه و انفقوا مما رزقناهم سرا و علانیه یرجون تجاره لن تبور. لیوفیهم اجورهم و یزیدهم من فضله انه غفور شکور؛
کسانی که کتاب الهی را تلاوت می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم پنهان و آشکار
انفاق می‌کنند، تجارتی (پرسود و) بی زیان و خالی از کساد را امید دارند• آنها این اعمال صالح را انجام می‌دهند تا خداوند اجر و پاداش کامل به آنها دهد و از فضلش بر آنها بیفزاید که او آمرزنده و شکرگزار است!
از مراحل بالای انس با قرآن تدبر در
آیات قرآن است، که قرآن آن را از جمله وظایف انسان به شمار آورده است. در تلاوت آیات قرآن هرگز نباید بدون تدبر و تامل رد شد؛ زیرا با تدبر در آیات قرآن، آنها خودشان را نمایان می‌کنند. تدبر در آیات هرگز معطل شدن و توقف بی حرکت و تفکر نیست؛ تدبر در آیات قرآن در واقع تفسیر آیات به آیات دیگر است، تطبیق آیات با یک دیگر و توام با حرکت فکری است، در اثر تدبر در آیات هم سویی و هماهنگی معانی و معارف آنها نمایان می‌شود؛ آن گاه
انسان می‌تواند به معانی اصیل و ناب آیات قرآن دست یابد، البته لازم است تدبر در آیات قرآن با فکر خالص و با ذهن خالی و دلی پاک و همراه با تعقل، انجام گیرد. از آیات ظاهر می‌شود که تدبر در آیات از طریق قلب پاک و عقل ناب به عمل می‌آید.
حفظ قرآن از مراحل انس با قرآن است. امام
صادق علیه‌السّلام فرمود:
الحافظ للقرآن العامل به مع السفره الکرام البرره؛
کسی که قرآن را حفظ و از بر نماید و عامل به دستورهای آن باشد (در آخرت) با
فرشتگان نیکوکار و ارجمندی که واسطه میان خداوند و پیامبران هستند محشور می‌گردد.
بر اساس این روایت قاریان، تالیان، حافظان و حاملان قرآن توصیه به عمل شده‌اند و با حفظ قرآن بدون عمل، انس با قرآن معنا ندارد.
این مرتبه، کامل‌ترین مرتبه انس با کلام خداست که در آیات و
روایت بیشترین تاکید روی آن شده است. متون دینی ما در این زمینه روایات زیبا و قابل تاملی را به صورت انبوه آورده است. ما این بخش را با کلام امام
صادق علیه‌السّلام مزین می‌کنیم و بحث مفصل را به مجال دیگری وا می‌گذاریم؛ امام
صادق علیه‌السّلام در سخن گهرباری به لزوم عمل به آیات قرآن پرداخته،فرمود:
«ا فلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا»
و نیز فرمود: «کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبروا آیاته و لیتذکر اولوا الالباب»
و فرمود: «ا فلا یتدبرون القرآن‌ام علی قلوب اقفالها».
علیکم بالقرآن فما وجدتم آیه نجا بها من کان قبلکم فاعملوا به و ما وجدتموه مما هلک من کان قبلکم فاجتنبوه؛
بر شما باد انس با قرآن، پس هنگام
تلاوت هر آیه‌ای یافتید که کسانی پیش از شما با عمل به آن نجات یافته‌اند، شما هم به آن عمل کنید و هر آیه‌ای را مشاهده کردید که بیانگر عوامل هلاکت و نابودی پیشینیان است، شما هم از آن عوامل پرهیز کنید.
انس با کلام الهی آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی به همراه دارد که در این جا بخشی از آن را با توجه به کلام
وحی و روایات مرور می‌کنیم:
مؤمنانی که از تلاوت آیات وحی لذت می‌برند طبق وعده خداوند نورانیت می‌یابند و ایمانشان کامل می‌شود:
انما المؤمنون الذین اذا ذکر الله وجلت قلوبهم و اذا تلیت علیهم آیاته زادتهم ایمانا و علی ربهم یتوکلون؛
مؤمنان، تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دل هاشان ترسان می‌گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می‌شود، ایمانشان فزون تر می‌گردد و تنها بر پروردگارشان توکل دارند.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: «نوروا بیوتکم بتلاوه القرآن؛ و لا تتخذوها قبورا کما فعلت الیهود و النصاری صلوا فی البیع و الکنائس و عطلوا بیوتهم فان البیت اذا کثر فیه تلاوه القرآن کثر خیره و اتسع اهله و اضاء لاهل السماء کما تضی ء نجوم السماء لاهل الدنیا»؛
خانه‌های خود را با تلاوت قرآن، نورانی کنید و خانه هایتان را چون
قبرستان قرار ندهید؛ همان طور که یهود و نصارا چنان کردند که در معابد و کنیسه‌ها نماز می‌گزاردند و خانه‌های خویش را تعطیل نمودند؛ چون هرگاه در خانه‌ای قرآن زیاد تلاوت شود، خیرش زیاد می‌گردد و آن خانواده بهره مند می‌گردند و برای اهل آسمان نور می‌دهند همچنان که ستارگان
آسمان برای اهل زمین، نور افشانی می‌کنند.
آیات قرآن شریف همانند قبله نمایی است که انسان را از هر سمت و سویی به طرف
توحید و فضیلت سوق می‌دهد و از انواع شرک‌ها و کژی‌ها به سوی خداوند باز می‌گرداند. در سوره احقاف می‌فرماید: و صرفنا الآیات لعلهم یرجعون؛
ما آیات خود را به صورت‌های گوناگون برای مردم بیان کردیم شاید بازگردند!
شخصی که بصیر نباشد و راه و چاه را در پیچ و خم حوادث تشخیص ندهد، هرگز نمی‌تواند به سر منزل مقصود برسد. برای همین، زندگی با آیات قرآن برای همه انسان‌ها آگاهی بخش و بصیرت افزاست و مانند چراغ راه، روشنی بخش است. خداوند می‌فرماید:
قل انما اتبع ما یوحی الی من ربی هذا بصائر من ربکم؛
بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من وحی می‌شود. این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان، و مایه هدایت و رحمت است برای جمعیتی که
ایمان می‌آورند.
هم چنین در سوره جاثیه قرآن، بهترین وسیله بصیرت معرفی شده است: هذا بصائر للناس و هدی و رحمه لقوم یوقنون؛
این قرآن وسایل بینایی و بصیرت و مایه هدایت و رحمت است برای مردمی که به آن یقین دارند.
آشکار شدن طرح، نقشه و روش گنه کاران،
تذکر و یادآوری وظایف اهل ایمان،
زمینه ساز
تزکیه و تعلیم انسان،
تقویت
تفکر و
تعقل و اندیشه،
آراستن انسان‌ها به لباس زیبای
تقوا ،
شفا بخشیدن به امراض روحی و بیماری‌های نفسانی اهل ایمان،
موعظه و عبرت برای پروا پیشگان،
هدایت مردم از تاریکی‌ها به سوی نور از دیگر برکات انس با قرآن کریم در عرصه زندگی است.
امام خمینی برای انس با قرآن موانع و آفاتی برمی‌شمارد که عبارت‌اند از:
۱- غرور علمی: یکی از آفات و موانع انس با قرآن،
غرور و
خودبینی است، از منظر ایشان هنگامی‌که شیطان، کمالات موهوم را برای انسان جلوه دهد و او را به آنها راضی و قانع سازد و کمالات و
مقامات واقعی را از چشم او ساقط کند، احساس بی‌نیازی از بهره‌گیری از قرآن کریم به وجود می‌آید ازاین‌رو مادامی که انسان در حجاب خود هست، نمی‌تواند این قرآن را که نور است ادراک کند.
۲- گناه و معصیت: امام خمینی تصریح می‌کند که حجاب گناهان، از حجاب‌های بسیار مهم در فهم و درک باطن قرآن و انس با آن است.
۳- بی‌توجهی مفسر به هدف قرآن: به اعتقاد امام خمینی اولین و اساسی‌ترین شرطی که مفسر قرآن باید دارا باشد این است که به مقاصد و اهداف قرآن توجه کند. بی‌توجهی مفسر به هدف اصلی قرآن و پرداختن به بحث‌های پیرامونی ازجمله آفات و موانع انس با قرآن است. در نگاه ایشان قرآن کریم کتاب معرفت، اخلاق و دعوت به سعادت و کمال است؛ ازاین‌رو نگاه کسی که در محضر قرآنی قرار می‌گیرد به قرآن نیز باید عرفانی، اخلاقی و بیان‌کننده دیگر جهات دعوت به سعادت باشد.
۴- جمود بر پیش‌فرض‌های غلط: ازجمله آفات انس با قرآن و فهم آن، جمود بر پیش‌فرض‌های غلط است. چنان‌که ممکن است اعتقاد فاسدی به‌مجرد شنیدن از دیگران در ذهن انسان رسوخ کند و مانع انس با قرآن می‌شود ازاین‌رو یکی از حجب فهم و انس با قرآن، حجاب آراء فاسده و مسالک و
مذاهب باطله است که این گاهی از سوء استعداد شخص و تبعیت و تقلید پیدا می‌شود این نوع عقیده مانع است بین انسان و قرآن.
• دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سایت بلاغ، برگرفته از مقاله«انس با قرآن».
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
