امین‌الدوله ابوالفرج بن موفق‌الدین یعقوب کرکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«امین الدوله ابوالفرج بن موفق
الدین یعقوب بن اسحاق کرکی» به
سال ۶۳۰ ق (۱۲۳۳ م)
پزشک و نویسنده مشهور مسیحی در شام دیده به
جهان گشود.
با آن که نام،
شهرت و
دین او و نیز نام پدرش در آغاز برخی از نسخه‌های
آثار او آمده، ولی
حاجی خلیفه لقب او را
امین الدوله والدین و نامش را ابوالفرج یعقوب آورده است.
پدر او از
مسیحیان کرک (در خاور بحر المیت، در اردن) بود و در روزگار الملک الناصر یوسف بن محمد ایوبی (۶۳۴- ۶۵۸ ق) در صرخد به شغل دیوانی گمارده شد و در همین ایام با ابن ابی اصیبعه آشنایی و پیوندی دیر پا یافت. همین دوستی سبب شد که ابن ابی اصیبعه به خواهش او، پسرش ابوالفرج را به شاگردی بپذیرد. ابن ابی اصیبعه از هوشمندی،
متانت ، کم حرفی و علاقه مندی شاگرد خود به دانستن احوال دانشمندان یاد کرده است و جامعترین شرح حال ابن قف را نیز در اثر مشهور همو می‌توان یافت؛ اگرچه به احتمال، اطلاعات مربوط به سال‌های پس از ۶۶۸ ق درباره ابن قف را شاگردان ابن ابی اصیبعه به کتاب افزوده‌اند.
ابو الفرج کتاب‌های «
المسائل »
حنین بن اسحاق ، «
الفصول و تقدمة المعرفه »
بقراط و نیز آثار رازی را نزد ابن ابی اصیبعه خواند و مقدمات ضروری طب، شناخت انواع بیماری و راه‌های مداوای آنها را فراگرفت. پس از چندی همراه پدر به
دمشق رفت و نزد دانشمندان آن دیار نیز به شاگردی پرداخت.
طب را نزد
حکیم نجم الدین بن منفاخ و
موفق الدین یعقوب سامری ،
فلسفه را نزد شیخ
شمس الدین عبد الحمید خسروشاهی و
عزالدین حسن غنوی ضریر و
هندسه را نزد شیخ
مؤید الدین عرضی فراگرفت. با این همه به طب بیش از سایر دانش‌ها اقبال داشت و در آغاز کار چند سال در دژ عجلون
طبابت کرد و سپس به دمشق بازگشت.
وی به رغم
اشتغال به معالجه سپاهیان مملوکی، از مشهورترین استادان طب
زمان خود در
سوریه بود و نیز به داشتن آثار بسیار
شهرت داشت.
ابن قف بی شک یکی از پزشکان برجسته
قرن هفتم است و در ردیف بزرگترین پزشکان
عرب و
مسلمان به شمار آمده است. باید به خاطر داشت که جریان جنگهای صلیبی در سوریه و
فلسطین ، در شکوفایی علمی او، به ویژه در فن جراحی، تاثیر بسزایی داشت، زیرا وی پیوسته می‌بایست به عنوان پزشک و جراح به مداوای مجروحان جنگی بپردازد.
ابن قف در تالیفات طبی به دو جنبه نظری و عملی توجه داشت. ابن ابی اصیبعه از نوشته‌های او ۹ اثر را نام برده است. محققان اخیر نام دو اثر دیگر را به آن فهرست افزوده‌اند.
۱.
الاصول فی شرح الفصول ، که شرحی است بر کتاب الفصول
بقراط ، شامل ۷ مقاله که در ۶۸۱ ق نوشته شده و یکی از مفصل‌ترین و مهم‌ترین شروح الفصول بقراط به شمار می‌رود.
۲. جامع الغرض فی حفظ الصحه و دفع المرض، کتابی است در حفظ تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها که در ۶۰ فصل تنظیم شده است.
۳.
الشافی فی الطب .
۴.
شرح الکلیات من کتاب القانون .
۵.
العمده فی صناعه الجراح .
۶. مقاله فی حفظ الصحه.
۷. حواش علی ثالث القانون.
۸.
شرح الاشارات .
۹. المباحث المغربیه.
۱۰.
زبده الطب .
۱۱. رساله فی منافع الاعضاء الانسانیه.
سرانجام وی در
سال ۶۸۵ ق (۱۲۷۶ م) دیده از
جهان فرو بست.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
