امداد به انبیاء (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از افرادی که بنا به
آیات قرآن مشمول امدادهای الهی شده‌اند؛ «
انبیاء» هستند.
آثار امداد به انبیاء عبارتند از:
يارى خداوند و امدادهاى غيبى، پشتوانه
رسالت انبياى الهى:
۱. «وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ
نَصْرُنَا ...؛
به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد....»
۲. «حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُواْ جَاءهُمْ
نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاء ...؛
پيامبران به دعوت خود، و دشمنان به مخالفت با آنها، همچنان ادامه دادند تا آنگاه كه پيامبران مأيوس شدند، و گروهى گمان كردند كه به آنان دروغ گفته شده‌است؛ در اين هنگام، يارى ما به سراغ آنها آمد؛ آنان را كه خواستيم نجات يافتند....»
غلبه پيامبران بر
دشمنان خويش در سايه امداد خداوند:
«... وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَن يَشَاءُ ...؛
... ولى خداوند پيامبران خود را بر هر كس بخواهد مسلط مى‌سازد....»
مشروط بودن
امداد الهی به خداترسى حتى براى پيامبران:
«وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُم مِّنْ أَرْضِنَآ أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَا فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ • وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الأَرْضَ مِن بَعْدِهِمْ ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ؛
ولى كافران به پيامبران خود گفتند: ما به يقين شما را از سرزمين خود بيرون خواهيم كرد، مگر اين‌كه به آيين ما بازگرديد.» در اين هنگام، پروردگارشان به آنها
وحی فرستاد كه: ما
ستمکاران را هلاك مى‌كنيم. و شما را بعد از آنان در اين سرزمين سكونت خواهيم داد، (اين موهبت)، براى كسى است كه از مقام
عدالت من بترسد؛ و از تهديدم بيمناك باشد.»
مشخّص شدن امدادگران به انبيا، از فلسفه‌هاى ارسال رسل:
«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ ... وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن
يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ ...؛
ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها
کتاب آسمانی و ميزان شناسايىِ
حق از
باطل و قوانين عادلانه نازل كرديم ... تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى‌كند بى آن‌كه او را ببيند....»
نزول امداد الهى بر پيامبران در پى
صبر و پايدارى آنان در
راه خدا:
«وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ
نَصْرُنَا ...؛
به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد....»
يارى خداوند به پيامبران
جهادگر، در ميدان نبرد:
۱. «أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ
نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ؛
آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى آن‌كه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه سختى‌ها و زيان‌ها به آنها رسيد، و آنچنان بى قرار شدند كه پيامبر و افرادى كه با او ايمان آورده بودند گفتند: پس يارى خدا كى خواهد آمد؟! به آنها گفته شد: آگاه باشيد، يارى خدا نزديك است!»
۲. «وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ... • فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا ...؛
چه بسيار پيامبرانى كه مردان الهى فراوانى به همراه آنان جنگ كردند. آنها هيچ گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مى‌رسيد. ... از اين رو خداوند پاداش دنيا را به آنها داد....» مقصود از «ثواب الدّنيا» مى‌تواند، امداد و
پیروزی باشد كه از ناحيه خداوند نصيب پيامبران شده است.
خداوند كفايت‌كننده پيامبران در يارى و
امداد به آنان:
«وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِّنَ الْمُجْرِمِينَ وَكَفَى بِرَبِّكَ هَادِيًا
وَنَصِيرًا؛
آرى، اين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از مجرمان قرار داديم؛ امّا همين بس كه پروردگارت هادى و ياور تو باشد.»
شدّت مصائب پيامبران گذشته، سبب درخواست تعجيل در يارى و امداد الهى:
«أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ
نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ؛
آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى آن‌كه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه سختى‌ها و زيان‌ها به آنها رسيد، و آنچنان بى قرار شدند كه پيامبر و افرادى كه با او ايمان آورده بودند گفتند: پس يارى خدا كى خواهد آمد؟! به آنها گفته شد: آگاه باشيد، يارى خدا نزديك است!»
نزول امداد الهى بر پيامبران پس از
نومیدی آنان از ايمان آوردن
امّت خويش:
«حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُواْ جَاءهُمْ
نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاء وَلاَ يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ؛
پيامبران به دعوت خود، و دشمنان به مخالفت با آنها، همچنان ادامه دادند تا آنگاه كه پيامبران مأيوس شدند، و گروهى گمان كردند كه به آنان دروغ گفته شده‌است؛ در اين هنگام، يارى ما به سراغ آنها آمد؛ آنان را كه خواستيم نجات يافتند؛ و مجازات و عذاب ما از قوم گنهكار بازگردانده نمى‌شود.»
برداشت براساس روايت نقل شده از
امام رضا علیه‌السلام است: «استيأس الرّسل». نااميدى آنان از
ایمان امّتشان بود.
مقاومت انبيا و پيروانشان در برابر مصائب و مشكلات، زمينه برخوردارى از یارى الهى:
«أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ
نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ؛
آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى آن‌كه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه سختى‌ها و زيان‌ها به آنها رسيد، و آنچنان بى قرار شدند كه پيامبر و افرادى كه با او ايمان آورده بودند گفتند: پس يارى خدا كى خواهد آمد؟! به آنها گفته شد: آگاه باشيد، يارى خدا نزديك است!»
پاداش حمایت از انبیا عبارت است از:
حمايت از انبيا، در پى دارنده بخشش گناهان و دخول در
بهشت:
«... وَقَالَ اللّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاَةَ ... وَآمَنتُم بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ ... لَّأُكَفِّرَنَّ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ...؛
... و خداوند به آنها گفت: من با شما هستم؛ اگر نماز را برپا داريد، ... و به پيامبران من ايمان بياوريد و آنها را يارى كنيد، ... گناهان شما را مى‌بخشم و شما را در باغهاى بهشتى، كه نهرها از پاى درختانش جارى است، وارد مى‌كنم.....»
برخوردارى امّت‌ها از معيّت و عنايت خداوند در صورت يارى و امداد به انبياى خود:
«... وَقَالَ اللّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاَةَ ... وَآمَنتُم بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ ...؛
... و خداوند به آنها گفت: من با شما هستم؛ اگر نماز را برپا داريد، ... و به پيامبران من ايمان بياوريد و آنها را يارى كنيد....»
خداوند بر امداد به انبیاء پیمان گرفته است.
يارى رساندن به انبياى الهى، پيمان خداوند با مردم:
«وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّيْنَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ ...؛
و به خاطر بياوريد هنگامى را كه خداوند، از پيامبران (و پيروان آنها)، پيمان مؤكّد گرفت، كه هر گاه كتاب و دانش به شما دادم، سپس پيامبرى به سوى شما آمد كه با نشانه هايى كه نزد شماست، هماهنگ بود، به او ايمان بياوريد و او را يارى كنيد....»
ممكن است مقصود از «ميثاق النّبيين» پيمانى باشد كه از مردم به نفع انبيا گرفته شده است.
پيمان الهى از پيامبران مبنى بر امداد و
بشارت به انبياى پس از خود:
«وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّيْنَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا ...؛
و به خاطر بياوريد هنگامى را كه خداوند، از پيامبران (و پيروان آنها)، پيمان مؤكّد گرفت، كه هر گاه كتاب و دانش به شما دادم، سپس پيامبرى به سوى شما آمد كه با نشانه هايى كه نزد شماست، هماهنگ بود، به او ايمان بياوريد و او را يارى كنيد. و فرمود: آيا پديرفتند؟ و بر آن، با من پيمان مؤكّد بستيد؟» گفتند: (آرى) پذيرفتيم....»
برخوردارى پيامبران از يارى خداوند در طول
تاریخ:
۱. «وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ
نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ ...؛
به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد....»
۲. «حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُواْ جَاءهُمْ
نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاء ...؛
پيامبران به دعوت خود، و دشمنان به مخالفت با آنها، همچنان ادامه دادند تا آنگاه كه پيامبران مأيوس شدند، و گروهى گمان كردند كه به آنان دروغ گفته شده‌است؛ در اين هنگام، يارى ما به سراغ آنها آمد؛ آنان را كه خواستيم نجات يافتند....»
۳. «فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ؛
پس هرگز گمان مبر كه خدا از وعده‌اى كه به پيامبرانش داده، تخلّف كند. چرا كه خداوند توانا و مجازات كننده است.» به قرينه «عزيز ذوانتقام»، «وعده» مى‌تواند وعده
نصرت باشد.
روى‌گردانى از يارى پيامبران سبب
فسق:
«وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّيْنَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا ... • فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛
و به خاطر بياوريد هنگامى را كه خداوند، از پيامبران (و پيروان آنها)، پيمان مؤكّد گرفت، كه هر گاه كتاب و دانش به شما دادم، سپس پيامبرى به سوى شما آمد كه با نشانه هايى كه نزد شماست، هماهنگ بود، به او ايمان بياوريد و او را يارى كنيد. و فرمود: آيا پديرفتند؟ و بر آن، با من پيمان مؤكّد بستيد؟» گفتند: (آرى) پذيرفتيم. ... و كسى كه بعد از اين (پيمان محكم)، روى گرداند، فاسق است.»
وعده مؤكّد
خداوند به امداد پيامبران در
دنیا و
آخرت:
۱. «فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ؛
پس هرگز گمان مبر كه خدا از وعده‌اى كه به پيامبرانش داده، تخلّف كند. چرا كه خداوند توانا و مجازات كننده است.»
۲. «وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ • إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ؛
وعده قطعى ما درباره بندگان فرستاده شده ما از پيش مسلّم شده، كه آنان يارى شدگانند»
۳. «إِنَّا
لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ؛
و ما به
موسی هدايت بخشيديم، و بنى‌اسرائيل را وارثان كتاب تورات قرار داريم.»
وعده الهی به
نصرت پيامبران:
۱. «أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ
مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ
نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ؛
آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى آن‌كه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه سختى‌ها و زيان‌ها به آنها رسيد، و آنچنان بى قرار شدند كه پيامبر و افرادى كه با او ايمان آورده بودند گفتند: پس يارى خدا كى خواهد آمد؟! به آنها گفته شد: آگاه باشيد، يارى خدا نزديك است!»
۲. «فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ؛
پس هرگز گمان مبر كه خدا از وعده‌اى كه به پيامبرانش داده، تخلّف كند. چرا كه خداوند توانا و مجازات كننده است.»
۳. «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا
نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ؛
و پيش از تو پيامبرانى را به سوى قومشان فرستاديم؛ آنها با دلايل روشن به سراغ قوم خود رفتند، ولى هنگامى كه اندرزها سودى نداد مجرمان را مجازات كرديم؛ (و مؤمنان را يارى نموديم)؛ و يارى مؤمنان، همواره حقّى است بر عهده ما.»
۴. وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ • إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ؛
وعده قطعى ما درباره بندگان فرستاده شده ما از پيش مسلّم شده، كه آنان يارى شدگانند»
۵. «إِنَّا
لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ؛
و ما به موسى هدايت بخشيديم، و
بنی‌اسرائیل را وارثان كتاب
تورات قرار داريم.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۶، برگرفته از مقاله «امداد انبیاء».
