امتحان اصحاب سبت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قصه
اصحاب سبت در قرآن به اجمال آمده، و در اخبار و روایات بسط و تفصیل یافته است. بنابر آنچه در
آیات قرآن آمده است، اصحاب سبت گروهی از
بنی اسرائیل بودند که در شهری ساحلی می زیستند و چون حرمت روز سبت و احکام و شرایع آن را نگاه نداشتند و در آن روز به صید ماهی پرداختند، مورد غضب پروردگار قرار گرفتند.
در قرآن کریم به آشکار شدن ماهی‌ها برای اصحاب سبت تنها در روز
شنبه و ممنوعیت صید آنها در آنروز اشاره شده است و این موضوع آزمونی الهی برای آنان قرار داده شده است آنجاکه میفرماید:
و سـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون (و از اهالی آن شهری که کنار
دریا بود از ایشان جویا شو آنگاه که به حکم روز شنبه تجاوز می‌کردند آنگاه که روز شنبه آنان ماهی هایشان روی
آب می‌آمدند و روزهای غیر شنبه به سوی آنان نمی‌آمدند این گونه ما آنان را به سبب آنکه نافرمانی می‌کردند می‌آزمودیم).
منظور از اصحاب سبت قومى از
یهود است که در روز شنبه از دستور الهى تجاوز مى کردند، و خداى تعالى لعنتشان نموده ، در نتیجه به صورت حیواناتى مسخشان کرد، و داستانشان در
آیات زیر آمده : (و اسئلهم عن القریه التى کانت حاضره البحر اذ یعدون فى السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا و یوم لا یسبتون لا تاتیهم) از یهودیان بپرس اهل آن قریه‌اى که لب دریا منزل داشتند و در شنبه‌ها از
حدود الهی تجاوز مى کردند (چون شنبه که صید ماهى بر آنان
حرام بود ماهى ها به کنار دریا و دسترس آنان مى آمدند و روزهاى دیگر نمى آمدند چه کردند که هلاک شدند؟): (و لقد علمتم الذین اعتدوامنکم فى السبت فقلنا لهم کونوا قرده خاسئین ، فجعلناها نکالا لما بین یدیها و ماخلفها).
و همان طور که توجه فرمودید آیات سابق متعرض حال یهود و یا حداقل حال طایفه‌اى از یهود بود، و در آخر، سخن به این جا کشیده شد که این
طایفه به خاطر این که به خداى تعالى و رسول او
خیانت کردند، و آنچه در دین خودشان صالح بود فاسد کردند، جمعشان به لعنت خدا گرفتار شده ، در نتیجه توفیق
ایمان از ایشان سلب شد، مگر از عدد اندکى از آنها، پس خطاب متوجه جمیع
اهل کتاب شد، چون ظاهر جمله : (یا ایها الذین اوتوا الکتاب) همین عمومیت را افاده مى کند - و در آن اهل کتاب را به سوى ایمان به کتابى که اخیرا نازل شده و مصدق کتاب آسمانى ایشان است دعوت فرمود، و تهدیدشان کرد به این که اگر از در استکبار و بدون عذر تمرد کنند، به سخطى گرفتار مى شوند، که یا لعنت است ، و یا طمس ، یعنى عذابى که اثرى از آنان باقى نمى گذارد و با این لعن و طمس گریبان آنان را مى گیرد، و بدون تردید دست بردار از آنان نیست.
فسق پیشین مردم ایله و اصحاب سبت، سبب امتحان شدن آنان از سوی
خداوند با ممنوعیت صید ماهی در روز شنبه بود همچنانکه میفرماید:
و سـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون (و از اهالی آن شهری که کنار دریا بود از ایشان جویا شو آنگاه که به حکم
روز شنبه تجاوز می‌کردند آنگاه که روز شنبه آنان ماهی هایشان روی آب می‌آمدند و روزهای غیر شنبه به سوی آنان نمی‌آمدند این گونه ما آنان را به سبب آنکه نافرمانی می‌کردند می‌آزمودیم).
بديهى است جمعيتى كه در كنار دريا زندگى مى‌كنند، قسمت مهمى از
تغذیه و درآمدشان از طريق صيد ماهى است، و گويا به خاطر تعطيل مستمرى كه قبلا در روز شنبه در ميان آنها معمول بود، ماهيان در آن روز احساس امنيت از نظر صيادان مى‌كردند و دسته دسته به روى آب ظاهر مى‌شدند، اما در روزهاى ديگر كه صيادان در تعقيب آنها بودند در اعماق
آب فرو مى‌رفتند! اين موضوع خواه جنبه طبيعى داشته، و يا يك جنبه فوق العاده و الهى، وسيله‌اى بود براى امتحان و آزمايش اين جمعيت، لذا قرآن مى‌گويد:" ما اين چنين آنها را به چيزى كه در برابر آن مخالفت مى‌كردند آزمايش مى‌كرديم" (كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ).
در حقيقت جمله" بِما كانُوا يَفْسُقُونَ" اشاره به آن است كه آزمايش آنها به چيزى بود كه آنها را به سوى خود جلب و به نافرمانى دعوت مى‌كرد و همه آزمايشها همين گونه است، زيرا آزمايش بايد ميزان مقاومت افراد را در برابر كشش گناهان مشخص كند و اگر
گناه كششى به سوى خود نداشت، آزمايش مفهومى نمى‌داشت.
یکی از مواردی که در قرآن به آن اشاره شده است، موفق نبودن و ناکام ماندن
اصحاب سبت در امتحان الهی می‌باشد آنجاکه میفرماید:
وسـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون (و از اهالی آن شهری که کنار
دریا بود از ایشان جویا شو آنگاه که به حکم روز شنبه تجاوز می‌کردند آنگاه که روز شنبه آنان ماهی هایشان روی آب می‌آمدند و روزهای غیر شنبه به سوی آنان نمی‌آمدند این گونه ما آنان را به سبب آنکه نافرمانی می‌کردند می‌آزمودیم).
مقصود از" حاضر دريا بودن" در نزديكى دريا و مشرف به آن قرار داشتن است." يعدون" از" تعدى" و در اينجا مقصود تجاوز از آن حدود و مقرراتى است كه
خداوند براى روز شنبه
یهود جعل فرموده بود، و آن اين بود كه بخاطر بزرگداشت اين روز شكار
ماهی را ترك كنند." إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ" مقصود از" ماهى‌هاى ايشان" ماهى‌هاى سمت ايشان است." يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً" كلمه" شرع" جمع" شارع" است كه به معناى ظاهر و آشكار است، يعنى روزهاى شنبه ماهى‌هاى سمت ايشان خود را آشكار مى‌كردند و روى آب پيدا مى‌شدند." وَ يَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتِيهِمْ" يعنى تجاوزشان از حدود خدايى روز شنبه بود كه ماهى‌ها روى
آب آشكار مى‌شدند و ايشان ممنوع از
صید بودند، و اما بعد از روز شنبه كه مجاز در صيد بودند ماهى‌ها نزديك نمى‌آمدند، و اين خود يك امتحانى بوده از خداى تعالى، و خداوند به اين جهت ايشان را به چنين امتحانى مبتلا كرد كه
فسق و فجور در ميان ايشان رواج يافته بود، و حرص بر اين اعمال، ايشان را وادار به مخالفت امر خدا و صيد ماهى و بدست آوردن هزينه فسق و فجورشان مى‌كرد، و تقوايى كه ايشان را از مخالفت باز بدارد نداشتند لذا فرمود:" كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ" يعنى اينچنين ما ايشان را مى‌آزماييم" بِما كانُوا يَفْسُقُونَ" بخاطر فسقى كه مرتكب مى‌شدند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۱۸، برگرفته از مقاله «امتحان اصحاب سبت». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۷۹، برگرفته از مقاله «امتحان اصحاب سبت».
