امامت و غیبت از دیدگاه علم کلام (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امامت و
غیبت از دیدگاه علم کلام ترجمه‌ای است از
کتاب المقنع فی الغیبة اثر
سید مرتضی علم الهدی (۳۵۵- ۴۳۶ ق) که به اهتمام واحد تحقیقات
مسجد جمکران صورت گرفته است.
موضوع اثر در اثبات
امامت و مساله
غیبت امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از راه براهین کلامی
شیعه می‌باشد.
اثر به درخواست یکی از وزیران زمان
سید مرتضی رحمة‌الله‌علیه مبنی بر تبیین مفهوم
غیبت تدوین شده است و از آن جا که در اول
کتاب و نیز در بخش‌های دیگر آن به اثار شافی و تنزیه الانبیاء ارجاع داده شده، می‌توان دریافت این اثر بعد از آن دو به رشته تحریر در آمده است.
ارزش و اهمیت این اثر را زمانی بیشتر درک می‌کنیم که متوجه شویم
شیخ طوسی رحمة‌الله‌علیه که خود یکی از نامدارترین و تواناترین علمای شیعی در مباحث کلامی است، مقاطعی مهم از این
کتاب را گاهی به صورت نقل صریح و گاهی با اندکی تصرف و اختصار در
کتاب غیبت و نیز در فصل فی الکلام فی الغبیه آورده و پس از آن همین نقل‌ها، مورد نظر
علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه قرار گرفته و آن‌ها را در
کتاب بحارالانوار جلد ۵۱ باب ۱۲
ذکر نموده است. پس
المقنع یکی از مصادر با واسطه بحارالانوار به شمار می‌رود. همین طور
شیخ طبرسی رحمة‌الله‌علیه قسمت‌هایی از همین
کتاب را در اثر خود
اعلام الوری باعلام الهدی طی مسائل اول تا پنجم باب پنجم ذکر نموده است.
انسان در تنهاییش حکومتی نمی‌خواهد، بلکه زمانی که انسان را در هستی و کل نظام جهانی مطرح نمودیم، ناچار این انسان با این پیوند و ارتباط به حکومتی نیاز دارد هماهنگ با
نظام هستی، و به حاکمی نیاز دارد، آگاه به این نظام و به قانونی نیاز دارد، برگرفته شده از این نظام و شیعه این طرح حکومتی خود را به عنوان امامت معرفی کرده است و به همین جهت است که شیعه با اعتقاد به امامت گره خورده است. برای همین مؤلف سازماندهی اثر خود را بر بحث امامت و خلافت که اساس اختلافات شیعه با دیگر
مذاهب می‌باشد، گذاشته و نخست درباره امامت و وجوب آن بحث می‌کند و پس از اثبات آن،
عصمت را جزء آن شمرده است. سپس از لحاظ تاریخی
امام‌های معصومین علیه‌السّلام را به
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف رسانیده است. و این راه از نظر مؤلف روشن‌ترین راه است که در اثبات
امامت صاحب الزمان علیه‌السّلام مورد اعتماد قرار گرفته و نیز بی شبهه و بی اشکال‌ترین طریقه برای اثبات است و ایشان مساله
غیبت را طی دو بخش طی مباحث متنوعی ارائه می‌دهند.
روش کلی
کتاب عقلانی است و مصنف از منابع شهود ونقل استفاده نکرده است و به صورت استدلالی و به شیوه
متکلمان شیعه بحث‌های خود را مطرح نموده است و دیگر اینکه
سید مرتضی رحمة‌الله‌علیه برای اولین بار، این روش
کتابت و اسلوب خاص در طرح مسایل و شبهات را به طریقه سوال و جواب (فان قیل- قلنا) بکار برد و در آن با
برهان قوی و منطقی اشکالات مخالفین را جواب داده است.
مترجم در مقدمه، به صورت گزارش، زندگی نامه و نسب سید مرتضی رحمة‌الله‌علیه و اثر المقنع را مورد بررسی قرار داده است.
کتاب سید مرتضی رحمة‌الله‌علیه نخست در بخش اول درباره امامت و عصمت بحث می‌کند. سپس دیدگاه فرقه‌هایی از قبیل
کیسانیه،
ناووسیه، و
واقفیه درباره مهدی منتطر را بیان می‌کند، در ادامه سبب
غیبت امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف می‌آید و مؤلف معتقد است که بر ما لازم نیست که سبب
غیبت آن حضرت را به شکل معین و مشخص بیان کنیم، بلکه برای دانستن نیکو بودن
غیبت او، همین مقدار کافی است که بدانیم او معصوم است و کسی است که هیچ کار ناشایسته‌ای انجام نمی‌دهد. همچنین ایشان سبب مخفی بودن
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از دشمنان و دوستانش را ذکر و بین این دو فرق قائل است. و در ادامه به اقامه
حدود الهی در زمان
غیبت اشاره می‌شود و بخش دوم که تکمله‌ای است که بعد از اتمام المقنع بر آن افزوده شده، در آن از کیفیت ارتباط امام
غایب علیه‌السّلام با دوستان خود در
دوران غیبت و نیز از چگونگی رفتار شیعیان با او، چگونگی آگاهی امام به زمان ظهور و عدم امکان جای گزینی برای امام بحث نموده است.
در پاورقی‌ها برخی از نکات لازم که اطلاعات خواننده را کامل تر می‌نماید، آمده است و اثر فقط دارای فهرست مطالب در صفحات پایانی می‌باشد.
ترجمه نخست، ترجمه‌ای امانت دار، اما خیلی زیاد تحت اللفظی است و به همین خاطر معمولا فعل‌ها در آغاز جمله قرار می‌گیرد و از روانی و خوشخوانی لازم که بیشتر ترجمه‌های معاصر از آن برخوردارند، به اندازه کافی برخوردار نیست؛ همانند: «گویا می‌بینم که شنیدن این سخن برای بعضی از مخالفین ما چه بسا موجب
تعجب است و می‌پرسد، چه غضبی برای انسانی که
غایب و مخفی شده و ترسان و وحشت زده است؟» و دیگر این که مترجم از آنجا که کوشیده ترجمه‌ای مطابق با متن فراهم آورد، به گونه‌ای که به توان معادل هر جمله و عبارت و حتی واژه را در جمله یافت. به همین جهت واژه‌های که به گفتمان خواننده که در این زمان بسر می‌برد، به ظاهر می‌رسد، نتوانسته در مواردی بسیار موافق باشد.
پایگاه اطلاع رسانی سراسری اسلامی (پارسا)، ۱۳۸۸، امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در آینه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانی مرجع.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
