ام شریک انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امّ شریک انصاری، از زنان
مهاجر می‌باشد.
مفسران ذیل آیه ۵۰
سوره احزاب از زنی به نام ام‌شریک یاد کرده‌اند که خود را به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)
هبه کرد. در
نام،
نسب،
همسر و حتی
قبیله او اختلاف است. برخی او را غزیه،
دختر جابر بن حکیم دوسی از
تیره ازد می‌دانند.
ابن‌سعد نیز بر این نظر است.
برخی وی را دختر
دودان بن‌عوف بن جابر از
بنی‌عامر بن لؤی می‌شناسانند.
بلاذری او را دختر
دودان بن عوف بن‌عمرو می‌داند.
برخی نام او را غُزَیْله آورده‌اند.
تعدد نام، نسب و کنیه او برخی را به تعدد
مصداق معتقد ساخته است؛ امّا
ابن‌حجر، پس از معرفی سه امّ شریک، با لقب‌های انصاری، دوسی، و قریشی عامری، نتیجه گرفته که امّ شریک، زنی از اهل
قریش است و به جهت ازدواجش با دوس، به آنان منسوب شده، و بعد در میان
انصار ازدواج کرده و به آنان نسبت یافته است
، گرچه قول به این‌که او از انصار و از تیره
بنی‌نجار بوده نیز وجود دارد
، به هر روی وی همسر
ابوالعکر ازدی،
حلیف عامربن‌لؤی بود.
جزئیات زندگی امّ شریک چندان روشن نیست و داستان‌های کرامت‌گونه‌ای که درباره‌اش آورده‌اند جای تأمل دارد، به ویژه آن‌که ناقل همه آن‌ها خود اوست. خود وی می‌گوید:وقتی قومش، از اسلام آوردن او آگاه شدند، وی را گرفته و بستند و در
بادیه بر
شتر برهنه سوار کردند و سه روز از خوراک بازش داشتند تا از دین دست بردارد؛ امّا لطف ویژه الهی، او را از سختی و
تشنگی رهایند، به‌گونه‌ای که مشرکان همراه او، به
حقانیت اسلام پی برده و مسلمان شدند.
امّ شریک پس از
اسلام در پی کسی بود که با او همراه شود تا در
مدینه به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بپیوندد. از یهودیانی که به آن سوی در حرکت بودند، خواست تا با آن‌ها همراه شود و چون امّ‌شریک خواست آبی بردارد یک
یهودی مانع شد و گفت:همه چیز با ما همراه است. بدین‌گونه با آنان همراه شد و در میان راه چون تشنگی بر او غالب شد، از آنان آب طلبید؛ امّا آنان به
شرط یهودی شدن، آب در اختیارش می‌نهادند. امّ شریک نپذیرفت و به کناری رفت و خفت و در این هنگام مورد
لطف ویژه
خداوند قرار گرفت و سیراب شد.
امّ شریک در مدینه به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) ملحق شد و با آن حضرت
بیعت کرد
و چون
همسر نداشت، خود را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هبه کرد؛ امّا در پذیرش
رسول خدا اختلاف است
؛
ابن‌سعد براساس روایتی می‌گوید:پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آن را نپذیرفت؛ ولی او نیز تا آخر
ازدواج نکرد.
ابن‌اسحاق بر آن است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) او را به سه
صاع جو به زید تزویج کرد
؛ ولی براساس دیگر داده‌های تاریخی، می‌توان گفت که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پس از این‌که امّ شریک خود را به او بخشید
با او ازدواج کرد
و پس از چندی وی را
طلاق داد
و او پس از آن ازدواج نکرد و همچنان دیگران را به اسلام ترغیب می‌کرد.
ابن‌عبدالبرّ، اقوال مربوط به ازدواج را مضطرب دانسته و در اصل این رخداد تردید می‌کند.
به نقل خود او، روزی ظرفی از
روغن برای پیامبر فرستاد. پس از آن، هرگاه به آن ظرف مراجعه می‌کرد آن را پر از روغن می‌یافت.
برخی آن را از آیات الهی شمرده و می‌گفتند:«و من آیات اللّه، عکة امّ شریک».
امّ شریک از راویان
حدیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به شمار می‌آید.
از فرجام او اطلاعی در دست نیست.
ذیل آیه ۵۰ احزاب،
از
امام علی بن‌الحسین (علیهماالسلام) نقل شده که مراد از
زن مؤمنی که خود را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بخشید، امّ شریک است:«وامرَاَةً مُؤمِنَةً اِن وهَبَت نَفسَها لِلنَّبیِّ اِن اَرادَ النَّبیُّ اَن یَستَنکِحَها خالِصَةً لَکَ مِن دونِ المُؤمِنین = و زن مؤمنی که خویشتن را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بخشید، چنانچه پیامبر بخواهد او را به همسری درآورد، که این خاص تو و نه سایر مؤمنان است». از
مقاتل و
ضحاک نیز چنین روایتی نقل شده است.
طبری براساس خبری می‌نویسد:
عبدالملک مروان، طی نامه‌ای از مردم مدینه درباره
آیه پرسید.
امام سجاد (علیه‌السلام) در
پاسخ نوشت که او زنی به نام امّ شریک بود.
افزون بر این، آیه ۵۱
سوره احزاب را نیز در باره امّ شریک و دیگر زنان می‌دانند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آنان را به همسری برگزید
:«تُرجی مَن تَشاءُ مِنهُنَّ و تُوی اِلَیکَ مَن تَشاء = هرکدام از آنان را که می‌خواهی از خود دور بدار و هر کدام را که می‌خواهی نزدیک بدار».
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ الاصابة فی تمییز الصحابه؛ انساب الاشراف؛ البدایة و النهایه؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ التعریف و الاعلام؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ السیر و المغازی؛ صحیح البخاری؛ الطبقات الکبری؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ مسند احمد
بن حنبل؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ المنتظم فی تاریخ‌الملوک و الامم؛ نهایة الارب فی فنون الادب.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «امّ شریک انصاری».
