الوافیة فی اصول الفقه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الوافیة فی اصول الفقه»، به
زبان عربی ،
اثر فاضل تونی ، ملا عبدالله بن محمد تونی بشروی خراسانی (متوفای ۱۰۷۱ ق)، است. آن طور که
سید خوانساری در «
روضات الجنات » و
آقا بزرگ تهرانی در «
الذریعة » آورده‌اند،
تاریخ تالیف کتاب،
سال ۱۰۵۹ ق، است.
کتاب، شامل یک مقدمه و شش باب است.
مقدمه، شامل چهار مبحث است که عبارتند از: تعریف
اصول فقه ،
حقیقت و مجاز ، دوران لفظ بین حقیقت و مجاز و نقل و تخصیص و اشتراک و اضمار و در آخر، مبحث
مشتق .
باب اول، امر و نهی است که در دو مقصد
اوامر و مقصد
نواهی آمده است.
باب دوم، عام و خاص و باب سوم، ادله شرعیه (شامل
کتاب ،
اجماع و
سنت )
و باب چهارم، ادله عقلیه است شامل هفت قسمت، که عبارتند از:
مستقلات عقلیه ،
استصحاب حال عقل، اصالة النفی یا برائت اصلی، اخذ به قدر متیقن، تمسک به عدم الدلیل، استصحاب حال شرع و تلازم بین حکمین.
قسمت تلازم بین حکمین، خود، شامل ۵ امر است که عبارتند از:
مقدمه واجب ، مسئله
ضد ، منطوق غیر صریح،
مفاهیم و
قیاس .
باب پنجم، شامل مباحث
اجتهاد و
تقلید و باب ششم در باره
تعادل و تراجیح است.
۱. تقسیم مباحث علم اصول به مباحث لفظی و عقلی و مباحثی نظیر مقدمه واجب، مسئله ضد، مباحث مفاهیم و نظایر آن را از مباحث عقلی برشمردن.
۲. احاطه کامل مؤلف آن، بر نظریات علمای اهل تسنن و نقل قول مستقیم از کتب آنان.
۳. توجه به جنبه کاربردی مباحث اصولی.
۴. یاد کردن از بزرگان فن با الفاظی احترام آمیز، نظیر الفاضل الورع مولانا احمد الاردبیلی، افضل العلماء و صدر الحکماء نصیر الحق و الشریعة و معین الفرقة الناجیة بالبراهین العقلیة و النقلیة السید الاجل المرتضی، الشیخ الفقیه بهاء الملة و الدین الفاضل المدقق محمد بن ادریس، رئیس المحدثین ابن بابویه و...
۵. متن روان و طراوت بیان.
۶. مطرح نکردن پاره‌ای از مباحث اصولی به دلیل کم فایده بودن.
این کتاب، مورد توجه علمای اصولی قرار گرفته و شروح متعددی بر آن نگاشته شده است. در الذریعة جلد ۶ صفحات ۲۳۰ تا ۲۳۲ و هم چنین جلد ۱۴ صفحات ۱۶۶ تا ۱۶۸، نام این شروح آمده است.
از مهم‌ترین این شروح می‌توان به شرح
سید صدر الدین ، محمد بن باقر رضوی قمی (متوفای بین ۱۱۵۰ تا ۱۱۶۰ ق)، اشاره کرد.
شرح دیگر، شرح
سید بحر العلوم ، محمد مهدی بن سید مرتضی طباطبایی بروجردی (متوفای ۱۲۱۲ ق) است.
از شروح معتبر دیگر،
شرح الوافیة است که سید جواد یا سید محمد جواد بن حسین عاملی، صاحب
مفتاح الکرامة (متوفای ۱۲۶۶ ق) آن را نگاشته و در آخر متاجر مفتاح الکرامة چاپ شده است.
الوافی، تالیف
محقق کاظمی ، سید محسن اعرجی، صاحب کتاب
المحصول فی الاصول (متوفای ۱۲۲۷ ق) نیز از شروح مهم
الوافیة است.
نسخه‌های خطی زیادی از این کتاب وجود دارد، نظیر نسخه‌هایی که در کتاب خانه خوانساری و کتاب خانه
میرزای شیرازی معروف در
سامراء موجود است و نسخه
شیخ هادی کاشف الغطاء که در الذریعة ذکر شده‌اند.
نسخه‌های وافیه در بین طلاب، متداول و معمول بوده است، بنا بر این، کتاب، از نظر
تطبیق با نسخه اصلی از اعتبار خوبی برخوردار است. علاوه بر اینکه وافیه‌ای که مجمع الفکر الاسلامی در سال ۱۴۱۵ منتشر کرده و به وسیله
سید محمد‌حسین رضوی کشمیری تحقیق و تصحیح شده است، با توجه به نسخه‌هایی است که در صفحه ۲۳۹ کتاب معرفی شده‌اند که یکی از این نسخه‌ها به وسیله
محمد بن موسی حسینی تونی در سال ۱۱۲۱ ق، نگاشته شده که به وفات مصنف نزدیک می‌باشد.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
