الموشح (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الموشح» کتابی است در نقد شعر، نقد
شعر در
تاریخ ادبیات سابقه‌ای بس طولانی دارد.
در عصر اموی گفتگوها و نظریات گوناگونی درباره شاعرترین
شعرا صورت می‌گرفت که گاه به منازعه و دشمنی منجر می‌شد. اما اولین کسی که به تالیف کتابی در این زمینه پرداخت
محمد بن سلام جمحی متوفای سال ۲۳۲ هجری بود که در کتابش «
طبقات الشعراء» به این امر پرداخت. پس از وی
ابن قتیبه متوفای ۲۷۶ هجری در کتاب «
الشعر و الشعراء» و
ابو العباس ثعلب متوفای ۲۹۱ هجری در کتاب «
قواعد الشعر» و
قداته بن جعفر متوفای سال ۳۱۰ هجری در کتاب «
نقد الشعر» و نیز
ابن طباطبای علوی متوفای ۳۲۲ در کتاب «
عیار الشعر» و در آخر
حسن بن بشر آمدی متوفای ۳۷۰ هجری در کتاب «
الموازنة بین ابی تمام و البحتری» به این امر پرداختند. در کتاب « الموشح» مؤلف در موارد بسیاری به آراء و نظریات فاقدین مذکور در باب شعر اشاره می‌کند. بنابراین «الموشح» کتابی است که در نقد شعر نگارش یافته است.
مؤلف در این کتاب به عیوب و ایراداتی که اهل
علم نسبت به شعرا وارد دانسته‌اند از قبیل: لحن، سناد، ایطاء، اقواء، تضمین، تناقص و غیره، پرداخته است.
کتاب در چند باب تنظیم شده است: در باب اول به توضیح سناد و ایطاء و اقواء و اکفا پرداخته است. پس از آن باب شعراء جاهلیت،
شعراء اسلامی،
شعراء جدید
را آورده و در پایان بابی را به بیان نکوهش اشعار پست و مضطرب اختصاص داده است.
مؤلف نظریات
علماء را درباره شعرا نقل می‌کند ولی صرفا به این نقل اکتفا نمی‌کند بلکه علاوه بر ذکر مآخذ، کتاب را بر حسب شعرا و شعراء را بر حسب زمانی که می‌زیسته‌اند مرتب نموده است. علاوه بر این در مواجهه با این مآخذ همانند فردی آگاه و مطلع برخورد نموده از این رو برخی را توثیق می‌کند و بعضی را دارای اشکال دانسته و مواردی را نیز تصحیح می‌کند.
خواننده کتاب هنگام مطالعه آن در می‌یابد که اجزاء کتاب به یکدیگر پیوسته‌اند و از تار و پودی هماهنگ برخوردارند. چنین کتابی ذوق و قریحه را پرورش داده و شخص را به مواضع درستی و نادرستی یک گفتار آگاه می‌سازد به نحوی که بتواند استادانه به نقد و بررسی اشعار شاعران بپردازد.
۱- چاپ اول کتاب توسط مطعبة سلفیه صورت گرفته است. لکن این نسخه از تحقیق و ضبط و نیز فهرست بی بهره است.
۲- نسخه خطی شنقیطی موجود در دار الکتب مصر به شماره ۲۶ ش که به خط مغربی نگاشته شده است و دارای ضبط کاملی است. در حاشیه نیز تعلیقات مفیدی ثبت شده است.
۳- نسخه خطی تیموری به شماره ۵۵۵ ادب موجود در دار الکتب مصر، که به خط معمولی نگاشته شده است و دارای کمی تعلیقات نیز می‌باشد. این نسخه از نسخه قبلی نقل شده است
نسخه موجود در برنامه با مراجعه به دو نسخه اخیر توسط علی محمد البجاوری مورد تحقیق قرار گرفته و از سوی انتشارات نهضة مصر در سال؟ منتشر شده است. محقق در پاورقی کتاب مراجع ضبط، شرح، تحقیق و... را ثبت کرده است تا باعث اطمینان خواننده باشد. در پایان کتاب نیز فهرستهای متنوعی افزوده است که دستیابی به مطالب و موضوعات کتاب را تسهیل می‌کند.
(۱) - مقدمه محقق کتاب علی محمد سجادی
نرم افزار تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
