الموسوعة التیموریة من کنوز العرب فی اللغة و الفن و الادب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الموسوعة التیموریة من کنوز العرب فی اللغة و الفن و الادب، به
زبان عربی،
لغت‌نامه و مجموعه‌ای از مصطلحات است که مؤلف از میان کتاب‌هایی که در لغت و ادب نگاشته شده، انتخاب نموده و در این مجموعه قرار داده است.
تنها تفاوت آن با دیگر کتب لغت و فرهنگ‌نامه‌ها، نحوه تدوین و تبویب آن است، چرا که این کتاب دارای باب‌بندی خاصی است و تنها مانند یک کتاب لغت صرف، واژگان در پهلوی هم چیده نشده‌اند.
کتاب، در ۷ بخش تدوین شده است.
مؤلف، در نگارش این
اثر، از نثر و نظم در کنار هم استفاده کرده و از منابع بسیاری بهره‌مند شده است؛ کتاب‌هایی همانند شرح بغدادی بر قصیده بانت سعاد، شرح تبریزی بر حماسه، امالی قالی، الحیوان جاحظ،
کامل مبرد،
اصلاح المنطق دینوری،
معالم الکتابة، شوارد اللغة فی رسائل الصاغانی،
شفاء العلیل،
همع الهوامع سیوطی،
بدائع الفوائد، کنایات جرجانی، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، شرح صفدی بر لامیة العجم و...
عناوین بخش‌های هفت‌گانه کتاب، به قرار زیر است:
۱. خلق الانسان و صفاته؛
۲. الاطعمة و الاشربة؛
۳. الفاکهة و البقل؛
۴. الزهور و الورود و الریاحین؛
۵. الحلی و الزینة و الطیب؛
۶. الالوان و الاصباغ؛
۷. آلات الطرب و اصوات الغناء.
در بخش اول، تحقیقات لغوی درباره اعضای بدن انسان و صفات پسندیده و ناپسند از
اخلاق و عادات انسانی ذکر شده است.
بخش دوم، درباره خوراکی‌هاست. مؤلف در این بخش، علاوه بر
غذا به انواع نوشیدنی‌ها نیز می‌پردازد.
در بخش سوم، سخن ازمیوه‌ها و سبزیجات، خواص آنها و بلادی که محل کشت و زرع میوه‌ها و سبزیجاتند به میان آمده است.
در بخش چهارم، مؤلف به بحث پیرامون گل‌ها می‌پردازد.
بخش پنجم، پیرامون آرایش و زینت است و مؤلف در بحث لغوی، بسیاری از زوایای این امور را روشن می‌کند.
بخش ششم، پیرامون رنگ و رنگرزی است. در این بخش، مؤلف به رنگ‌ها، ترکیب رنگ‌ها و خصائص آنها می‌پردازد.
بخش هفتم، به فن
موسیقی اختصاص دارد، چرا که مؤلف به آلات موسیقی و نحوه عمل هریک از آنها و امور متعلق به این ادوات می‌پردازد.
کتاب «الموسوعة التیموریة» را تنها نمی‌توان یک
لغت‌نامه دانست، بلکه آن را باید همانند بعضی دیگر از کتب -مثل نفائس الفنون آملی- مجموعه‌ای از علوم و فنون به شمار آورد؛ با این تفاوت که نگرش مؤلف در این اثر به علوم، نگرش یک
عالم لغت‌شناس است؛ ازاین رو، در این کتاب به ظرائف لغوی علوم می‌پردازد و در کنار آن به بسیاری از زوایای علوم نیز نظر می‌کند.
کتاب، به همت لجنة نشر المؤلفات التیموریة (
مصر)، تصحیح و تحقیق شده است.
این اثر با مقدمه‌ای مختصر به
قلم عباس محمود عقاد، در سال ۱۹۶۱ م (۱۳۸۱ ق)، در ۲۴۸ صفحه، توسط لجنه مذکور چاپ و منتشر شده است.
احمد بن محمد تیمور
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
