الرسائل العشر (المحرر فی الفتوی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
المحرر فی الفتوی نام دیگر کتاب: المحرر فی فقه الاثنی عشر، به صورت فقه فتوایی، نوشته
ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق).
این کتاب به صورت
فقه فتوایی و رساله‌های عملیۀ متداول تالیف شده است و اگرچه مؤلف قصد داشته که یک دورۀ
فقه را در چهار قسمت
عبادات،
معاملات،
ایقاعات و
احکام بیان نماید اما فقط کتاب‌های
طهارت،
صلاة،
زکاة،
خمس،
صوم،
اعتکاف و قسمتی از
حج تا ابتدای بحث حصر و صد را توانسته است تالیف نماید.
وی در خطبۀ کتاب در معرفی آن می‌نویسد: قد بینت فی هذا المختصر ما یحتاج الیه المکلف فی معرفة عباداته و معاملاته علی وجه الایجاز و الاختصار و سمیته ب «المحرر فی الفتوی». در این مختصر، آنچه مکلف در شناخت عبادات و معاملات نیاز دارد به نحو مختصر و موجز بیان کردم و آن را المحرر فی الفتوی نامیدم.
این کتاب از زمان نگارش مورد توجه واقع شده و در کتاب‌های «
روض الجنان»، «
کشف اللثام»، «
مفتاح الکرامة»، «
مستند الشیعة»، «
جواهر الکلام»، «
کتاب الطهارة»
شیخ انصاری به آن استناد و نظریات و فتاوی آن بررسی شده است.
این کتاب توسط
ملا شرف الدین شیفنکی (م ۹۰۷ ق) که از شاگردان
قوام الدین کلباوی بوده است شرح زده شده است.
در الذریعة
به نقل از مجالس المؤمنین
و نامۀ دانشوران
و کشف الحجب داستانی نقل شده که: ابن فهد در
خواب سید مرتضی را دیده و از او درخواست نموده کتابی را بنویسد که «یحرر المسائل و یسهل الادلة و یکون اوله بعد البسملة: الحمد لله المتقدس بکماله عن مشابهة المخلوقات».
یعنی مسائل فقهی را تحریر و پاکسازی نماید و دلائل فقهی را آسان بیان نماید و ابتدای آن را با این کلمات آغاز کند: حمد فقط برای خداوندی است که به سبب کمالش از مشابهت با مخلوقات منزه است. ابن فهد پس از بیدار شدن کتاب را با تناسب با صفت یحرر المسائل به «المحرر» نام گذاری و تالیف آن را آغاز نموده است.
اگرچه در کتاب مجالس المؤمنین و کتاب‌های پس از آن نام کتاب «التحریر» ذکر شده است اما همان طور که
آقا بزرگ در
الذریعة به نقل از
امل الآمل،
الریاض و
روضات الجنات و نسخۀ خطی شیخ
هادی کاشف الغطاء ذکر نموده است نام صحیح آن «المحرر» است.
لازم به ذکر است که اولا خطبۀ کتاب «المحرر» با این عبارت آغاز شده است: الحمد لله رب مسبب الاسباب و مسهل الاصعاب. که با خطبه‌ای که در خواب از وی خواسته شده است و ثانیا بر خلاف آنچه در درخواست سید مرتضی ذکر شده است که کتاب به سبک
فقه استدلالی نوشته شده و در بردارندۀ مسائل فقهی باشد، کتاب به سبک فقه فتوایی نوشته شده است.
کتاب موجود در سال ۱۴۰۹ در کتابخانۀ عمومی آیة الله عظمی
مرعشی نجفی در شهر
قم چاپ شده است. تحقیق و تصحیح کتاب توسط سید مهدی رجایی انجام شده است.
از آنجا که مؤلف قصد داشته یک دوره فقه فتوایی بنویسد اما موفق به انجام این امر نشده و از طرفی نظم و ترتیب در متن و فتاوی صریح و دقیق آن نشان از این دارد که این کتاب در اواخر
عمر شریف وی تالیف شده است.
اگرچه مؤلف در خطبۀ کتاب می‌نویسد «و کسرته علی اربعة اقسام، القسم الاول فی العبادات» یعنی مطالب کتاب را در چهار قسمت مرتب نموده‌ام و قسمت اول آن در عبادات است.
و در پایان کتاب
الصوم و پایان
صلاة اموات نیز به مطالب بعدی کتاب ارجاع می‌دهد، اما فقط کتاب‌های طهارة، صلاة، صوم و حج تا پایان واجبات یوم النحر و منی را تالیف نموده است.
ابن فهد حلی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
