المجازات النبویة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
المجازات النبویة یا مجازات الاثار النبویة، اثر
سید رضی که به جنبه ادبی، بیان
اشارات،
تنبیهات،
کنایات و تشبیهات روایات پرداخته است.
در ابتدا مقدمه‌ای از محقق کتاب پیرامون کتاب حاضر و مولف و روش تحقیق بیان شده است و در ادامه مقدمه‌ای از مولف و سپس ذکر احادیث انجام پذیرفته است.
هر کس از سمتی به دریای بیکران
سنت نبوی و بوستان
احادیث پیامبر ی وارد شده و آن را بوییده و نگریسته است. برخی جوانب اجتماعی، گروهی جوانب
عبادی و فقهی، بعضی جوانب طبی و پزشکی، و تعدادی جنبه‌های کلامی و فلسفی آن را مدنظر قرار داده‌اند و بالاخره بعضی نیز به جنبه‌های ادبی آن توجه ویژه‌ای معطوف داشته‌اند.
یکی از کتاب‌هایی که با نگاهی ادبی به این میراث ارزشمند و امانت ارجمند نگریسته کتاب مورد بحث است.
شریف رضی برای توضیح و تبیین جنبه‌های ادبی قرآن کریم و مجازات و تشبیهات و استعارات کلام مجید، کتاب ارزشمند
تلخیص البیان عن مجازات القرآن را تالیف کرده است. سپس در پی همین مقصود در سنت نبوی کتاب المجازات النبویه را نگاشته است. دراین کتاب فقط به جنبه ادبی، بیان اشارات، تنبیهات، کنایات و تشبیهات روایات پرداخته است و در این احادیث، موضوعات خاصی مورد نظر او نبوده است.
کتاب با روایات مشهور «هذه مکه قد رمتکم بافلاذ کبدها» این
مکه است که پاره‌های دیگر خویش را به سوی شما افکنده است که در
جنگ بدر گفته شده است، شروع می‌شود و با روایت مشهور نبوی در رابطه با عظمت حجر الاسود «الحجر یمین الله فمن شاء صاحفه بها،
حجر الاسود دست راست خداست. آن کس که بخواهد به وسیله آن با خدا
مصافحه کرده و دست می‌دهد»، به پایان آمده است.
مولف در این کتاب ۳۶۱ روایت یا ۳۷۵ روایت بنا به شمارش نسخه نمایندگی فرهنگی ایران در
دمشق، را مورد دقت و بررسی قرار داده است.
کتاب با مقدمه کوتاهی شروع می‌شود که در آن مولف ضمن اشاره به کتاب دیگرش مجازات القرآن وعده می‌دهد، این کتاب را نیز به همان شیوه و با
رعایت نهایت اختصار بنگارد و بیان می‌کند که برخی روایات این مجموعه را از کتاب مشهوره و قسمتی را با اجازه از استادان خود و قسمتی را نیز در برخی نوشته‌ها با مطالعه و قرائت یافته است.
وی سپس به بیان روایات می‌پردازد و پس از بیان هر روایت اگر حاوی واقعه خاصی بوده و در برهه زمانی ویژه‌ای ایراد شده است، به بیان و توضیح مختصر آن واقعه می‌پردازد و سپس نکته‌های ادبی آن را از قبیل
مجاز و
تشبیه و... را بیان می‌کند و پس از آن به معنای حدیث می‌پردازد و احتمالات مختلف آن را یادآور می‌شود.
وی در بیان نکات ادبی و معانی روایات از اشعار عربی بسیار بهره می‌جوید و روایات مشابه را نیز ذکر می‌کند و می‌گوید: «و نظیر هذا الخبر الحدیث الاخر...» و گاه نیز
امثال عربی مربوط به حدیث مورد بحث را بیان می‌کند و در پردازش این نکاب از نثری بسیار بلیغ استفاده می‌کند.
شاید در ابتدا تصور شود که این کتاب یک اثر ادبی است و فقط برای کسانی که به دنبال
بلاغت و
فصاحت اند، مفید می‌افتد، ولی با توجه به تاثیر بسیار زیاد این مطالب در دریافت معنای روایت و نیز با احتمالات بسیار زیبا و مختلفی که وی در احادیث بیان می‌کند، کاملا روشن می‌شود که توجه به این نکات و
مطالعه کتبی از این دست برای همه کسانی که به نحوی با
حدیث و
سنت سرو کار دارند، لازم و ضروری است. گاه انسان احساس می‌کند، معنی حدیثی را به خوبی فهمیده و عمق آن را در یافته است؛ ولی هنگامی که به بیانات سید رضی و احتمالات مختلف دیگری که در این کتاب آمده است، می‌نگرد، متوجه می‌شود، چگونه معنای حدیث به طور کلی تغییر کرده است و چقدر احتمالات مختلف دیگر درباره آن وجود دارد.
به عنوان مثال، روایت بسیار مشهوری در رابطه با
ازدواج از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده است که فرمودند: ایاکم و خضراء الدمن،
بپرهیزید از سبزی‌هایی که بر مزبله‌ها می‌رویند. این حدیث را بسیاری چنین معنی کرده‌اند: از زیبارویانی که در خانواده‌های کثیف بزرگ شده‌اند، بپرهیزید، ولی سید رضی احتمال دیگری را مطرح می‌کند و می‌گوید: زباله‌هایی که در یک جا انباشته شده‌اند با یک باران گیاهانی بر روی آن می‌رویند و ظاهر بسیار زیبا و طربناک آن، باطن آن را که کثافات و زباله‌ها است، می‌پوشاهد. بنابراین سخن حضرت معنای دیگری پیدا می‌کند که از زنانی که ظاهری
آراسته و گول زننده دارند و باطن آنها
خبیث و کثیف است، بپرهیزید. البته در این صورت این حدیث به
خانواده فرد ربطی نخواهد، داشت و نظیر این موارد مختلفی را می‌توان در این کتاب یافت که به فعال شدن ذهن در فهم احتمالات مختلف حدیث کمک بسیاری می‌کنند و مبتدیان و منتهیان را مفید می‌افتد.
این کتاب شایسته پژوهش‌های متعددی در مباحث مربوط به آن است؛ اما هنوز پژوهشی ویژه این اثر انجام نشده، و یا به اطلاع نویسنده نرسیده است. فقط گزیده‌ای از این کتاب توسط
شیخ ابراهیم کفعمی نگاشته شده که آن هم تا کنون چاپ نشده است.
منابع
۱- متن و مقدمه کتاب.
۲- کتاب فرهنگ کتب حدیث شیعه، اثر سید محمود مدنی بجستانی.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
