القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید»، به زبان عربی، تالیف [[|سید
عادل بن علی بن الحسین علوی]] ، در باره
اجتهاد و
تقلید است. این کتاب، حاصل
درس خارج فقه مؤلف برای جمعی از فضلای
حوزه علمیه قم است. وی، محور درس خود را کتاب «
العروة الوثقی»، نوشته مرحوم
سید محمد کاظم یزدی، قرار داده و برای تکریم و تعظیم و احیای
فقه استاد خویش،
آیة الله مرعشی نجفی ، مسائل منقول از کتاب مزبور را با آنچه در دو کتاب «
منهاج المؤمنین» (
رساله عملیه مطابق با فتوای آیة الله مرعشی نجفی، به قلم سید
عادل علوی) و «
غایة القصوی لمن رام التمسک بالعروة الوثقی»، نوشته آیة الله العظمی مرعشی نجفی، تطبیق داده است.
کتاب، دارای دو جلد است که جلد اول آن، مشتمل بر توضیح و بررسی ۲۱ مسئله و جلد دوم، شامل تحلیل و تبیین ۵۰ مسئله است. روش مؤلف، در شرح مسائل، بدین گونه است که نخست، اهم الفاظ هر مسئله را از نظر لغوی و اصطلاحی معنا می‌کند، سپس وارد اصل موضوعات فقهی و اصولی و بیان
نصوص شرعی و مدارک و مسانید و آرا و نظریات بزرگان می‌شود و آن گاه نظریه مورد قبول خود را بیان می‌کند.
مؤلف، در جلد اول، نخست، مفهوم
وجوب،
اجتهاد،
تقلید و
احتیاط،
تکلیف،
عقل،
بلوغ،
تخییر،
عبادت و
معامله را از لحاظ لغوی و اصطلاحی بررسی نموده و سیر تاریخی اجتهاد و
اصول فقه را بیان نموده است، آن گاه به تعریف مقدمات اجتهاد پرداخته و اجتهاد را امری واجب و وجوبش را وجوبی کفایی ارزیابی نموده است.
وی، اقسام اجتهاد را از قبیل
اجتهاد فعلی و
اجتهاد شانی،
اجتهاد مطلق و
اجتهاد متجزی بیان کرده و شروط احراز اجتهاد و
حکم اختلاف فتوی بین مجتهدین را بیان کرده و نقش مکان و زمان در اجتهاد را تبیین نموده است، آن گاه به بحث از تقلید پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی تقلید و ادله جواز تقلید را از
قرآن و
سنت بررسی کرده و شبهات مربوط به آن را پاسخ گفته و سپس به بررسی مفهوم احتیاط از لحاظ لغوی و اصطلاحی پرداخته و مطلوب بودن احتیاط در همه حال را بیان کرده است.
جواز عمل به احتیاط، احتیاط در
اوامر و
نواهی، لزوم اجتهاد و تقلید در
جواز احتیاط، حکم تقلید در امور ضروری و یقینی
دین، باطل بودن عمل عوام الناس بدون تقلید و احتیاط، صحیح بودن عمل مجتهد و عوام در صورتی که مطابق با واقع باشد، بقای بر تقلید مجتهد متوفی و ادله و شروط بقای بر تقلید، حکم
عدول کردن از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر، حکم تقلید کردن از
مجتهد اعلم، حکم
تخییر بین دو مجتهد مساوی در فضایل علمی و معنوی، حکم عمل جاهل مقصر و شرایط مجتهد اعلم، حکم تقلید مفضول، حکم تقلید کردن فرد غیر مجتهد، راه‌های شناخت مجتهد اعلم، حکم تقلید کردن از مجتهدی که اعلمیت او مشخص نیست، شرایط مجتهد اعلم، اعم از
بلوغ، عقل،
علم،
ایمان،
تقوی،
عدالت، رجولیت (مرد بودن)، حریت و داشتن
ملکه اجتهاد و اعلمیت و بیان دیدگاه‌های کتاب «
منهاج المؤمنین» و «عروة الوثقی» در این زمینه‌ها و دیدگاه‌های برخی از اعلام در این باره، از دیگر مندرجات جلد اول کتاب می‌باشد.
در جلد دوم، تعریفی از
عدالت مجتهد و مفهوم لغوی و اصطلاحی آن ارائه شده و
عدالت، در
کتاب و
سنت و راه‌های احراز ملکه
عدالت در مجتهد نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، مباحثی در باره فقدان شرایط مجتهد و
وجوب عدول از مجتهد غیر جامع الشرایط مطرح شده و حکم تقلید از چنین مجتهدی بیان گردیده است و تقلید از کسی که
تقلید از میت را
حرام می‌داند، نیز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. علم
مکلف به
عبادات به صورت اجمالی، وجوب یاد دادن مسائل فقهی به دیگران، حکم تقلید در
مستحبات، حکم عمل کردن کسی که
حکم فقهی را نمی‌داند، حکم تقلید در صورتی که رای مجتهد برگردد، حکم
عدول کردن مجتهد از رای خود، حکم تقلید بین دو مجتهد متساوی، حکم تقلید از شخصی که خلاف
شروط اجتهاد او ثابت شود، راه‌های علم به فتوای مجتهد، حکم تقلید کردن از کسی که اهلیت فتوی را ندارد، حکم انحصار اعلمیت در دو نفر، حکم شک در مرگ مجتهد، حکم کسی که عمل بدون تقلید انجام می‌دهد، حکم اعمال سابق مکلف بدون علم به
صحت تقلید، حکم شک در جامع الشرایط بودن مجتهد،
عدالت مجتهد و
قاضی و شروط آن،
حکم شک در صحت تقلید، حکم
تقلید از اعلم، حکم
تبعیض در تقلید، حکم نقل اشتباهی
فتوای مجتهد، حکم وکیل و منصوب از جانب مجتهد، حکم کسی که باقی بر تقلید مجتهد میت می‌ماند و سایر شئون مجتهد و مقلد و بررسی دیدگاه‌های آیة الله
مرعشی نجفی و
سید محمد کاظم یزدی، از مباحث مهم دیگر جلد دوم این مجموعه است.
در پاورقی کتاب، منابع مورد استفاده مؤلف، درج شده و در پایان هر جلد، فهرستی تفصیلی از مندرجات کتاب ارائه شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
