«القواعد و الفواید»، به زبان عربی، اثر شهید اول، محمد بن مکی عاملی (۷۳۴- ۷۸۶ ق)، است. وی، از علمای بزرگ شیعه و از فقهای برجسته قرن هشتم هجری است. این کتاب، مجموعه قواعد فقهی و اصولی و یک سری قواعد عربی است که از آنها احکام فقهیاستنباط می‌گردد. کتاب «القواعد و الفواید»، اولین کتابی است که توسط علمای شیعه در این موضوع نگاشته شده و بسیار مورد توجه و عنایت دیگر فقهای شیعه قرار گرفته است.
تاریخ دقیق نگارش این کتاب مشخص نیست، اما با توجه به اجازه روایی که شهید اول، به یکی از شاگردان خود به نام ابن خازن داده، معلوم می‌گردد که تاریخ نگارش این کتاب، قبل از ۱۲ رمضان سال ۷۸۴ ق، بوده است. وی، در این اجازه روایی می‌فرماید: «از دیگر تالیفات من، کتاب «القواعد و الفواید» است. این کتاب، در علم فقه می‌باشد و مختصر است و شامل ضوابط کلی اصولی و فرعی است که احکام شرعی از آن استنباط می‌گردد و تا کنونعلمای شیعه مانند آن را ننگاشته‌اند».
این کتاب، دارای دو جلد و شامل ۳۰۲ قاعده فقهی و تنبیهات و فروع فراوان است که بسیاری از مسائل شرعی را در بر می‌گیرد. شهید اول، در این کتاب، ابتدا قاعده و یا فایده‌ای را مطرح نموده، سپس به طرح فروع فقهی آن می‌پردازد و اگر استثنائاتی نیز وجود داشته باشد، بیان می‌نماید.
مؤلف، در این کتاب، تنها به نقل نظرات علمای شیعه اکتفا نمی‌کند، بلکه نظریات و آرای بسیاری از علمای اهل تسنن را نیز آورده است. او، در این کتاب، به مقایسه و بررسی آرا و مذاهب فقهی گوناگون پرداخته است که این خود دلالت بر وسعت اطلاعات و گستردگی معلومات فقهی ایشان دارد. وی، در اجازه روایی خود به ابن خازن، یکی از شاگردان خود، می‌فرماید: «من به واسطه چهل شیخ از علمایاهل تسنن در مکه و مدینه و دار السلام (بغداد) و مصر و دمشق و بیت المقدس و مقام حضرت ابراهیم علیه‌السّلام در الخلیل، اجازه روایت دارم»
شهید اول، به نقل نظریات دیگر علما اکتفا نکرده، بلکه به ذکر ادله و استدلال آنها نیز پرداخته و به مناقشه و نقد و بررسی آنها می‌پردازد. وی، نظم و ترتیب خاصی را میان قواعد فقهی و اصولی و عربی رعایت ننموده و به صورت پراکنده به طرح آنها پرداخته و لذا شاگرد ایشان، مقداد بن عبدالله سیوری حلی، به ترتیب و تهذیب این کتاب پرداخته و نام آن را «نضد القواعد الفقهیة» نهاده است. شهید اول، بر بسیاری از منابع معتبر شیعه و اهل تسنن استناد نموده و کتاب وی، از این جهت، از غنای بالایی برخوردار است؛ منابعی از قبیل:
