القرآن الكريم و روايات المدرستين (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته
علامه سید مرتضی عسکری و به
زبان عربی است که در سه جلد نگارش یافته است.
نویسنده در این کتاب به
نقد و بررسی روایاتی که
اهل سنت و
شیعه درباره
قرآن کریم روایت کرده‌اند می‌پردازد. محور بحث در این کتاب دو
اثر ؛ یکی از عالمی شیعی؛ یعنی
محدث نوری به نام «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» و دیگری از عالمی سنی به نام احسان الهی ظهیر با نام «الشیعة و القرآن» می‌باشد. هریک از این دو نویسنده درصدد نقد و ارزیابی یکدیگر برآمده‌اند. نویسنده کتاب قسمتهایی از این دو اثر را که مربوط به ابحاث قرآنی است نقل و به نقد و بررسی آنها می‌پردازد. نویسنده قبل از ورود در بحث در جلد اول کتاب، که در واقع مدخل ورود به بحث اصلی است- به بررسی ویژگی‌های جامعه
عصر نزول پرداخته و در پایان روایات ذیل را با واقعیت‌های تاریخی ناهمخوان می‌یابد. روایات جمع آوری قرآن، روایات زیاده و کاستی در
قرآن ، روایات اختلاف مصاحف، روایات
نسخ و انساء،
روایات اختلاف قرائات یا قرائتهای مختلف و...
در جلد اول نویسنده جامعه عرب جاهلی عصر نزول را از چهار زاویه مورد بررسی قرار می‌دهد: ۱- نظام قبیله‌ای؛ ۲- وضع اقتصادی
جزیرة العرب ۳- نظام اجتماعی آن ۴- ادیان در عصر جاهلیت. در بخشی دیگر «تاریخ قرآن» مورد بررسی قرار گرفته و قرآن و آنچه در آنست یعنی معارف دینی و
احکام و آداب اسلامی و اقسام
معرفت ، ویژگی‌های سوره‌های مکی قرآن؛ یعنی ویژگی‌های ادبی و فکری این سوره‌ها، داستان شروع
دعوت به
اسلام که با دعوت خویشاوندان نزدیک آغاز و با دعوت تمام قبایل عرب پایان یافت، مقابله
قریش با قرآن، سیاست پیامبر در مورد قرائت و اقراء، تدوین قرآن در
مکه و ویژگی‌های جامعه اسلامی در
زمان پیامبر اکرم در این بخش مورد بحث واقع شده و در پایان این جلد به توضیح اصطلاحات اسلامی و قرآنی نظیر: وحی، قرآن و کتاب و مصحف، سورة و آیه، جزء و حزب و غیره پرداخته شده است. در جلد دوم به نقد و بررسی روایاتی که
محدث نوری در کتاب «فصل الخطاب» درباره قرآن کریم نقل کرده است پرداخته می‌شود. محدث نوری در کتاب خود برای اثبات تغییر و نقصان در قرآن کریم چند دلیل ذکر می‌کند که از آن جمله‌اند: روایاتی که دلالت دارد بر اینکه هرآنچه بر امت‌های گذشته رفته، بر امت اسلامی نیز خواهد رفت، اخباری که صریحا بر وقوع نقصان دلالت دارند و...
علامه عسکری تک تک این ادله را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد و ضعف آنها را آشکار می‌سازد.
و در پایان چنین نتیجه می‌گیرد که قرآنی که هم اکنون در دسترس مسلمانان قرار دارد همان قرآنی است که بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل شده و پیامبر آن را به تمام کسانی که همنشین او بوده و توان آموختن آن را داشته‌اند، آموخته است. در ادامه این جلد مؤلف به بیان ویژگی‌های جامعه اسلامی در عهد دو
خلیفه اول و دوم یعنی
ابوبکر و
عمر پرداخته و به بررسی روایاتی که درباره قرآن بعد از
حیات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده می‌پردازد. در این قسمت مبارزه خلفاء ثلاثه با نقل
احادیث نبوی بیان و اقدام
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در احیاء
میراث گرانقدر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم توضیح داده می‌شود. ویژگی جامعه اسلامی در
عهد خلفاء اموی و خلفاء عباسی نیز در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در همین جلد در بخشی دیگر مختصری از تاریخ قرآن- علاوه بر آنچه در جلد اول بیان شد- بیان و به بررسی و جداسازی برخی احادیث صحیحه از احادیث ساختگی پرداخته می‌شود. در بخش آخر کتاب به نقد و بررسی آراء و نظریات خاورشناسان و مستشرقانی نظیر د.
آرتور جفری، هنری ماسه، گولدزیهر درباره قرآن کریم پرداخته می‌شود. جلد سوم کتاب به نقد و بررسی کتاب «الشیعة و القرآن» احسان الهی ظهیر اختصاص یافته است. در این کتاب پندار وی در مورد وجود هزار
حدیث در منابع شیعی که دلالت بر
تحریف قرآن دارد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نویسنده «الشیعة و القرآن» با مراجعه به کتاب «فصل الخطاب» محدث نوری، تنها به نقل روایاتی که نوری از کتب
شیعه نقل کرده می‌پردازد در حالیکه برخی روایات «
فصل الخطاب » در مورد نقص و تحریف قرآن از کتابهای اهل سنت نقل شده است. علامه عسکری در این جلد از کتاب قبل از شروع نقد و ارزیابی کتاب مذکور، بحث‌هایی را به عنوان مقدمه مطرح می‌کند. ابتدا به معرفی دو کتاب «فصل الخطاب» و «
الشیعه و القرآن » و نویسندگان آنها پرداخته، سپس به برخی خطاها و اشتباهاتی که در بعضی نسخه‌های منابع اسلامی اتفاق افتاده اشاره می‌کند. پس از آن روش اصولیین و اخباریین در مورد احادیث را یادآور شده و در پایان کیفیت پالایش احادیث نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مجعولاتی که دال بر زیاده و نقصان در قرآن کریم هستند، با توجه به
سیره اهل بیت علیهم‌السّلام توضیح داده می‌شود.
جلد اول: دارای یک مقدمه و بیان سه مبحث مقدماتی ذیل می‌باشد: البحث الاول: ملامح المجتمع العربی الجاهلی الذی نزل فیه القرآن و خصائصه. البحث الثانی: من تاریخ القرآن البحث الثالث: مصطلحات اسلامیة قرآنیة در پایان هم نتیجه ابحاثی که مطرح شده و نیز فهرست مطالب کتاب آمده است.
جلد دوم: مقدمه چاپ دوم و چاپ اول و نیز سیر مباحث این جلد را دربردارد. در این جلد هشت مبحث ذیل مطرح می‌شود: البحث الاول: الدلیل المشترک بین المدرستین علی وقوع التحریف فی شرایع الانبیاء البحث الثانی: روایات البسملة و تناقضها و منشاه البحث الثالث: روایات جمع القرآن و تناقضها البحث الرابع: روایات اختلاف المصاحف و الزیادة و النقیصة فی القرآن البحث الخامس: روایات نزول القرآن علی سبعة احرف و «علی سبعة اوجه» البحث السادس: القرائات المختلفة و قراؤها البحث السابع: بحوث النسخ و الانساء فی القرآن الکریم در این بحث دو بخش با عناوین ذیل وجود دارد: «دراسة الروایات السابقة و الاجتهادات الخاطئة» که به بررسی ویژگی‌های جامعه اسلامی در
عصر چهار خلیفه اسلامی و خلفای بنی امیة و بنی عباس و... می‌پردازد. «موجز عام لاخبار القرآن و السنة» البحث الثامن: المستشرقون و القرآن الکریم. در پایان هم فهرست مطالب کتاب آمده است.
جلد سوم: مقدمه کتاب و خطوط اصلی بحث. مؤلف در این جلد به طرح چهار مبحث به عنوان مباحث مقدماتی می‌پردازد: ۱- کتابا فصل الخطاب و الشیعة فی القرآن ۲- اخطاء فی نسخ من مصادر الدراسات الاسلامیة ۳- نهج الاصولیین و الاخباریین فی شان الحدیث ۴- کیفیة تمحیص سنة الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بمدرسة اهل البیت علیهم‌السّلام سپس وارد موضوع اصلی یعنی نقد و بررسی گفته‌های احسان الهی ظهیر در کتاب «الشیعة و القرآن» می‌پردازد. در این بخش نویسنده مطالبی را عینا از کتاب «الشیعة و القرآن» نقل و سپس به نقد و ارزیابی آن می‌پردازد.
احسان الهی ظهیر در این کتاب
عقیده شیعه در مورد قرآن را به سه دوره ذیل تقسیم می‌کند: عقیدة الشیعة فی الدور الاول من القرآن عقیدة الشیعة فی الدور الثانی من القرآن عقیدة الشیعة فی الدور الثالث من القرآن علامه عسکری در ادامه اقوال مدرسه اهل بیت در مورد قرآن را یادآور می‌شود.
در ادامه روایات باب یازدهم و دوازدهم کتاب «الشیعة و القرآن» نقل و مورد بررسی قرار می‌گیرد. روایات باب یازدهم، شامل روایات تکراری، روایاتی که از
اهل سنت به کتب شیعه راه یافته، روایات مشترک بین دو
مذهب ، روایات غالیان، روایات راویان
مجهول و راویان غیرثقه و... می‌باشد. بنابراین برخلاف مدعای محدث نوری و احسان الهی ظهیر مجموع این روایات نه بالغ بر هزار حدیث است و نه تماما شیعی چنانکه نویسنده «الشیعة و القرآن» پنداشته است. در باب دوازدهم روایاتی که درباره زیاده و نقصان آیات
سور قرآن از
سوره فاتحه تا
سوره ناس نقل شده مورد
مناقشه واقع شده است.
«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته علامه سید مرتضی عسکری در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۳ جلد منتشر شده است: جلد اول: برای بار دوم در سال ۱۴۱۶ ه- ۱۹۹۶ م، در ۳۳۵ صفحه از سوی انتشارات دانشکده اصول الدین-
قم جلد دوم: برای سومین بار در سال ۱۴۲۴ ه- ۲۰۰۳ م در ۸۱۴ صفحه از سوی انتشارات دانشکده اصول الدین- قم. جلد سوم برای نخستین بار در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی در ۸۵۶ صفحه از سوی همان انتشارات.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
