الفصول‌المهمه فی اصول‌الائمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الفصول
المهمه فی اصول
الائمه کتابی است روایی،نوشته
شیخ حرّ عاملی (ره) می باشد،که در بردارنده قواعد كلى كه از
ائمه اطهار عليه السلام درباره
اصول دین و
فروع دین و
طب و
اصول فقه و غيره وارد شده و بيش از هزار باب است .
آشنایی و عمل به
روایات , از
مهم ترین اموری است که
سعادت دینوی و
اخروی انسان بر آن استوار است. بر این اساس, عالمان و آگاهان و سره از ناسره شناسان, همیشه و همه حال, در طول تاریخ اسلام, در کار بوده و هستند, که روایات را گردآورند, دسته بندی کنند, به تفسیر آن‌ها بپردازند و به گونه ای زیبا و در خور فهم عرضه بدارند, تا هم از گزند روزگار به دور مانند و هم دسترسی به آن‌ها آسان باشد.
شیخ حرّ عاملی, از جمله
عالمان روایت شناس و
سره از
ناسره شناسِ پردغدغه
جهان اسلام است که آثار ماندگار و راهگشایی در این عرصه از خود به یادگار گذارده است, از جمله: اثر مورد گفت وگو در این نوشتار: (الفصول
المهمّة فی اصول
الائمّة.)
نویسنده در این کتاب, اصول کلّی برگرفته از روایات را که هر مسلمانی باید آن‌ها را بداند و به آن‌ها باور داشته باشد و به آن‌ها
عمل کند را گردآورده و در مقدّمه به خواننده چنین سفارش می‌کند:
(اعتمد
فی دینک علی هذه الاحادیث الصحیحة المعتمدة وارجع الی هذه القواعد الکلّیة المرویّة والاصول الممهّدة الثابتة بالنصوص المتواترة المرویّة عن العترة الطاهرة وبالقرائن القطعیّة الواضحة والادلّة القویّة الراجحة واعمل بما ثبت من المطالب الدینیة عن اهل العصمة الّذین لایخشی علی من التزم بالتمسک بهم زلّة ولاوصمة واستغن عن الاستنباطات الظنیّة والادّلة الضعیفة العقلیة.)
در این اثر, ۳۱۹۴
روایت وجود دارد و این مجموعه, در پنج بخش سامان داده شده است:
بخش نخست
با عنوان: (ابواب الکلّیّات المتعلّقة باصول الدین ومایناسبها, در بردارنده
آیات و روایات
اعتقادی است که در ۱۲۰ باب سامان یافته, یک باب روایات و دیگر بابها روایات.
بخش دوم
دربردارنده روایت اصول فقه است, در ۸۶ باب, از جمله آن بابها:
انّه لایجوز القول ولاالعمل
فی شیء من
الاحکام الشرعیّة بغیر علم, وجوب العمل بالعلم بان یفعل کلّ ما علم وجوبه ویترک کلّ ما علم تحریمه, عدم جواز العمل بشیء من انواع القیاس
فی نفس
الاحکام الشرعیّة حتّی قیاس الاولویّة, وجوه الجمع بین الاحادیث المختلفة, جواز العمل بما روته العامّة عن علی (ع)
فی حادثة لانصّ فیها من طریق الشیعة و….
بخش سوم
دربردارنده روایات
احکام فقهی است, به ترتیب بابهای فقه. روایات این بخش, همه, از (
وسایل الشیعه ) انتخاب و تمام اسناد آن‌ها حذف شده, ولی مصحح, در پانوشت, جای آن‌ها را در وسائل الشیعه نشان داده است.
بخش چهارم
با عنوان: (الکلیّات المتعلّقة بالطب ومایناسبها) دربردارنده ۱۴۱ باب است.
تفاوت روایات این بخش با آثار
طبّی ـ روایی دیگر, این است که روایات در آثار دیگر, بیش تر,
مرسل هستند, لیکن
احادیث این بخش از (الفصول
المهمّة فی اصول
الائمّة) مستند و بیش‌تر آن‌ها از آثار معتبر, مانند کتابهای چهارگانه
شیعه , گردآوری شده اند.
بخش پنجم
با عنوان: (نوادر الکلّیّات) در بردارنده ۱۳۸ باب است که در آن روایات در گزاره های گوناگون:
فقه ,
تاریخ و اخلاق گردآمده, از آن جمله است این عنوانها:
انه ینبغی لمن عمل عملاً ان
یحکمه, انه ینبغی الصبر علی المصائب والبلایا, ان الدعاء یردّ انواع البلاء, خیرالمال, ان عاشوراء اعظم الایام مصیبة, استحباب ادخال السرور علی المؤمنین, ان کل عین باکیة یوم القیامة الاّ ثلاث, انّ لکل شیء زکوة, ان کل لهو باطل الاّ ثلاثة, الذّ اللّذات, اعظم الفتن و….
به تازگی این اثر ارزشمند و ماندگار, با پژوهشها و ویرایشهایی که روی آن انجام شده, در سه مجلّد,
چاپ و عرضه شده است:
۱. استفاده از چند نسخه چاپی و خطی برای تصحیح, از جمله نسخه ای که در زمان حیات نویسنده, نگارش شده و به وی عرضه گردیدو او نیز پس از
مطالعه , در حاشیه آن مطالبی را نگاشته است.
۲. برابر کردن روایات با منابع اصلی که نویسنده از آن‌ها نقل کرده است.
۳. تفسیر ارجاعهای کتاب, مانند: (کما ذکرنا).
۴. شرح واژه های نامأنوس.
۵. ذکر مأخذ روایات.
۶. بازشناسی موارد تکرار
حدیث .
۷. کامل کردن بعضی روایتهایی که مصنّف, بخشی از آن‌ها را نقل کرده. (مگر این‌که روایت طولانی باشد).
۸. ردیف کردن روایات, با شماره مسلسل.
(۱) محمد بن حسن حرّ عاملی، الفصول
المهمه فی اصول
الائمه، تحقیق و نظارت: محمد قائینی، قم, مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)، چاپ اول, ۱۳۷۶, ۳جلد.
(۲) مجله فقه (۰۱۶)، دفتر تبلیغات اسلامی قم، ص۱۵.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «الفصول‌المهمه فی اصول‌الائمه»، شماره ۴۷۱۴۸،ص۱۵.
