الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (حاشیه سلطان العلماء)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

کتاب «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة»، تالیف شیخ سعید زین الدین بن علی بن احمد بن تقی عاملی ، معروف به شهید ثانی (م ۹۶۶ ق) است.

فهرست مندرجات

۱ - معرفی اجمالی
۲ - ارزش کتاب
۳ - تاریخ تالیف
۴ - نسخه‌ها
۵ - تاریخ انتشار
۶ - حواشی و شروح
۶.۱ - شروح با نام مشخصی
۶.۲ - شروح بدون نام مشخصی
۷ - گفتار بزرگان
۸ - پانویس
۹ - منبع

۱ - معرفی اجمالی

[ویرایش]

این کتاب از بهترین شروح اللمعة الدمشقیة تالیف شهید اول است که یک دورۀ نیمه استدلالی فقه امامیه را در بردارد.
جلد اول شامل باب طهارت تا مساقات و جلد دوم از باب اجاره شروع و به باب دیات ختم می‌شود.

عبارات لطیف و ذوقی و سلیقۀ بی نظیر در نگارش متن آن، این کتاب را از بهترین شروح مزجی فقهی قرار داده، به گونه‌ای که تمیز بین متن و شرح مشکل است.
این کتاب در کنار « روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان » و « مسالک الافهام » از آثار جاویدان شهید ثانی است که صدها سال است در حوزه‌های علمیۀ شیعه محور تعلیم و تعلم قرار گرفته است و هنوز هم از مهم‌ترین کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه می‌باشد.
در این اثر گرانقدر حاصل افکار عمیق و دقت نظر و ذوق سرشار و اعتدال روش فقهی با بهترین تعابیر از دو شهید بزرگوار گردآوری شده است. نحوۀ نگارش کتاب به گونه‌ای است که هم افراد مبتدی می‌توانند مباحث فقهی آن را به آسانی بیاموزند و هم علماء و فضلاء از آن استفاده نمایند.
از زمان نگارش این کتاب، فقها و بزرگان به آن توجه داشته و بزرگانی همچون سید محمد عاملی (م ۱۰۰۹ ق) در مدارک الاحکام ، فاضل هندی (م ۱۱۳۷ ق) در کشف اللثام ، وحید بهبهانی (م ۱۲۰۶ ق) در مجمع الفائدة و البرهان ، سید محمد جواد عاملی (م ۱۲۲۶ ق) در مفتاح الکرامة ، سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق) در ریاض المسائل ، فاضل نراقی (م ۱۲۴۵ ق) در مستند الشیعة و شیخ انصاری (م ۱۲۸۱ ق) در کتاب هایش و دیگران به آن استناد نموده‌اند.
در حدود یک صد شرح و حاشیه در کتاب الذریعة ذکر شده است که مهم‌ترین آنان شرح آقا جمال الدین خوانساری (م ۱۱۲۵ ق)، سلطان العلماء (م ۱۰۶۴ ق) صاحب المدارک (م ۱۰۰۹ ق) هستند.

۳ - تاریخ تالیف

[ویرایش]

آغاز نگارش آن در اوائل ربیع الاول ۹۵۶ ق و پایان آن شب شنبه بیست و یکم جمادی الاولی ۹۵۷ ق در حدود ۶ ماه می‌باشد. (ذ/ ۶/ ۹۰، ۱۱/ ۲۹، ۱۴/ ۴۹).

۴ - نسخه‌ها

[ویرایش]

در چاپ کتاب موجود از نسخه‌های خطی نفیس و چاپی متعددی استفاده شده است که مسئول تصحیح و تحقیق جلد اول آن در سال ۱۳۸۶ ق سید محمد کلانتر بوده است.

۵ - تاریخ انتشار

[ویرایش]

این کتاب مکررا در ایران ، مصر و عراق چاپ شده است. بهترین چاپ بوسیلۀ جامعة النجف الدینیة می‌باشد که محقق آن سید محمد کلانتر بوده است. چاپ اول در سال ۱۳۸۶ ق و چاپ مجدد آن در سال ۱۳۹۸ ق بوده است.
کتاب موجود در سال ۱۴۱۰ ق در انتشارات داوری قم چاپ شده است و چاپ موجود دارای مزایا و امتیازات زیادی است که عبارتند از:
- دقت کامل در مقابله با نسخ خطی متعدد و تصحیح عبارت‌ها،
- تفسیر عبارت‌های مشکل و پیچیده با حواشی مختصر و واضح در حد نیاز خواننده،
- توضیح اقوال و نظریاتی که به رمز و اشاره بیان شده است،
- بیان مصادر و منابع این اقوال،
- مقدمه‌ای در بیان زندگی نامه و آثار شهیدین بوسیلۀ محمد مهدی آصفی،
- شکل‌های تقریبی در مباحث قبله ،
- وقت و قضاء نماز ،
- شکل بعضی از حیوانات،
- توضیح الفاظ مشکل و بیان معانی آنها،
- اعراب دادن به کلمات در موارد نیاز.
ترتیب مطالب
کتاب موجود در ۱۰ جلد چاپ شده که مطالب آن عبارتند از:
جلد اول- کتاب الطهارة و کتاب الصلاة
جلد دوم- کتاب‌های زکاة ، خمس ، صوم ، حج ، جهاد
جلد سوم- کتاب‌های قضاء و شهادات، وقف، عطیه، متاجر
جلد چهارم- از کتاب الدین تا کتاب جعاله
جلد پنجم- کتاب‌های وصیت تا دین
جلد ششم- کتاب طلاق
جلد هفتم- کتاب غصب ، لقطه ، تا احیاء موات
جلد هشتم- کتاب الارث
جلد نهم- کتاب الحدود
جلد دهم- کتاب القصاص .

۶ - حواشی و شروح

[ویرایش]

حواشی و شروح کتاب به دو دسته تقسیم می‌شوند.

الذریعة : هو من امتن الشروح حیث یصعب التمییز بینه و بین المتن، و قد اشتهر و تداول بین العلماء منذ قرن العاشر حتی التاریخ و علیه اعتمادهم، و هو من الکتب الدرسیة فی معاهد العلم الشیعیة.
اعیان الشیعة : هو ( شهید ثانی ) اول من صنف منهم الشروح المزجیة و کانت غیر معروفة بینهم فصنف شروح اللمعة الدمشقیة و الالفیة فی الفقه و النفلیة و الدرایة کلها مزجیة.
اعیان الشیعة : الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة فی الفقه بتمامه و هو آخر ما صنفه و اعطی خطا عظیما فی التدریس فکان علیه المعول عمله فی ستة اشهر و ستة ایام و کان فی الغالب یکتب کل یوم کراسا فرغ منه خاتمة لیلة السبت ۲۱ جمادی الاولی سنة ۹۵۷ و هو شرح مزجی مطبوع عدة مرات.
الذریعة : الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة للشیخ السعید زین الدین علی بن احمد بن تقی بن صالح بن مشرف العاملی الشهید ۹۶۶ ق مر فی ۶: ۹۰ الحواشی و التعلیقات علیها و کثرة الاعتناء برفع غواشیها حیث مسلک فیها مسلکا لطیفا فصارت روضة الحسن و الجمال.
خطبۀ کتاب الروضة البهیة: فهذه تعلیقة لطیفة و فوائد خفیفة اضفتها الی المختصر الشریف، المؤلف المنیف المشتمل علی امهات المطالب الشرعیة الموسوم ب «اللمعة الدمشقیة».
و در ادامه می‌نویسد: جعلتها جاریة له مجری الشرح الفاتح لمغلقه، و المقید لمطلقه و المتمم لفوائده، و المهذب لقواعده، ینتفع به المبتدی، و یستمد منه المتوسط و المنتهی،... اقتصرت فیه علی بحث الفوائد.
کشف الحجب به نقل از منیة المرید: هو شرح ممزوج من ادق الکتب الفقهیة و الطفها و امتنها، لعله لم یصنف فی هذه الفرقة مثله فی الدقة و الغموض متداول بین الاعلام و العلماء الکرام فی الدرس و قد اعتنی به الفضلاء و المحققون بتعلیق الحواشی علیه.

۸ - پانویس

[ویرایش]

۱.	↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک لطهرانی،ج۱۳، ص۲۹۲.
۲.	↑ اعیان الشیعة، ج۱، ص۱۴۵.
۳.	↑ اعیان الشیعة، ج۱، ص۱۵۵.
۴.	↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرک لطهرانی،ج۱۱، ص۲۹۰.