الذخیرة فی علم الطب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «الذخیرة فی علم الطب» تالیف
ثابت بن قره (متوفی ۲۸۸
ق) که بیشتر با نام اختصاری ذخیره شناخته می‌شود، مهم‌ترین و مشهورترین اثر نویسنده است.
این کتاب که به
زبان عربی نگاشته شده، یکی از منابع اصلی و اولیه
علم پزشکی در دوران
تمدن اسلامی است به گونه‌ای که نظامی عروضی در فصل چهارم از کتاب مشهور «چهار مقاله» از این کتاب به عنوان یکی از متون معتبر دانش پزشکی نام می‌برد. این اثر به سبب جایگاه علمی مؤلف آن، به عنوان منبعی سودمند مورد استفاده پزشکان بعد از او، از جمله
داود انطاکی حکیم مؤمن بوده است. این کتاب- چنان که در ابتدای آن آمده- جمع آوری تجربات مؤلف برای
فرزندش سنان است.
کتاب مشتمل بر مقدمه محقق، شرح حال و آثار نویسنده و متن اثر است که در ۳۱ باب تدوین شده است. در هر باب از کتاب نیز تعدادی از بیماری مورد بررسی قرار گرفته است.
مؤلف در بررسی و درمان بیماری‌ها ابتدا به بیان بیماری می‌پردازد و سپس علت آن بیماری، نشانه‌ها وانواع آن می‌پردازد. وی در این بخش از تجربیات و دانش طبیبان گذشته، خصوصا پزشکان
یونان بهره می‌برد. نقل قول‌های بسیار از جالینوس نشانگر ارادت علمی مؤلف به جالینوس است؛ هر چند وی از اطبای دیگری همانند
افلاطون ،
بقراط ،
یوحنا بن ماسویه،
یحیی بن ماسویه،
حنین بن اسحاق ، فریطین
و کندی
نیز نام می‌برد. اهمیت این اثر بیشتر به خاطر نقل اقوالی از اطبای پیشین- خصوصا افلاطون - است، به خصوص که مؤلف با توجه به آشنایی اش به زبان یونای و سریانی از منابعی نقل قول می‌کند که اکنون اثری از آن‌ها نیست. مؤلف پس از بررسی بیماری به شیوه درمان آن پرداخته که اغلب شیوه درمان به نقل چند دارو و شیوه ساخت آن‌ها اختصاص یافته است.مطالب ابواب کتاب به ترتیب عبارت است از: باب اول این اثر، که گویا مقدمه کتاب به شمار می‌رود، درباره حفظ الصحة است. مؤلف از باب دوم تا باب بیست وهشتم این اثر را به بررسی و مداوای بیماری‌ها اختصاص می‌دهد. در بررسی مؤلف از امراض در این ابواب ترتیب خاصی مشاهده نمی‌شود؛ مثلا باب‌هایی به امراض
گوش یا
چشم و یا دماغ اختصاص می‌دهد و در کنار این ابواب به بررسی انواع
قولنج و امراض
معده می‌پردازد. باب بیست و نهم این کتاب به بررسی انواع شیرها اختصاص دارد. باب سی‌ام نیز به نوشیدنی‌ها و باب سی ویکم درباره نیروی
شهوت و درمان بی میلی جنسی
مردان و
زنان است.
این اثر به همت دانشگاه
قاهره در
سال ۱۹۲۸ م و در قطع رحلی بر اساس نسخه خطی‌ای که در
سال ۶۰۷ ق تحریر گردیده، چاپ شده است. این اثر که به
زبان عربی نگارش یافته، تا کنون به زبان دیگری ترجمه نشده است. در انتهای کتاب معادل لاتین بیماری‌ها و مفردات طبی‌ای که در متن کتاب به کار رفته، آمده است. فهرست مطالب در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
