الخمس فی الشریعة الاسلامیة الغراء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« الخمس في الشريعة الإسلامية» اثر
آیت الله سبحانی ، شرح و تبيين مفصل مبانى و ادله و مسايل
خمس و
احکام و فروعات آن است. مطالب، حاصل دروس نويسنده در تشريح مباحث خمس از كتاب
عروة الوثقی بوده است.
آيت اللّه شيخ جعفر بن علامه شيخ محمد حسين سبحانى اقبال تبريزى در سال ۱۳۴۷ ق در شهر
تبریز چشم به جهان گشود. ایشان پس از فراغت از تحصيلات ابتدايى، در ۱۴ سالگى( ۱۳۶۱ ق) رهسپار
مدرسه علمیه طالبیه تبريز گرديد و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. در مهر ماه ۱۳۲۵ ش وارد
قم شد و به تكميل سطوح، همت گماشت. آيت الله پس از تكميل سطوح عاليه در ۱۳۶۹ ق، به درسهاى خارج
فقه و
اصول راه يافت و به خوشه‌چينى از محضر بزرگان پرداخت، در سال ۱۳۹۴ ق( ۱۳۵۴ ش) بر اثر اصرار فضلا و طلاب علاقمند حوزه، درس
خارج فقه و اصول را تشكيل داد كه تا كنون بحمد الله ادامه دارد. درس خارج اصول ايشان يكى از شاخصترين حلقه‌هاى درسى حوزه به شمار مى‌رود. استاد معظم تا كنون چهار دوره كامل اصول و هر دوره در ۶ سال، تدريس نموده و هم اكنون پنجمين دوره آن را پشت سر مى‌نهد.
احياى توجه به نقش
خمس در حيات اجتماعى و نظام سياسى
اسلام و شناسايى منابع مالى حكومت اسلامى، هدف اصلى نويسنده است.
تبيين استدلالى مبناى فقهى هر مسئله و شناسايى اقوال، و توضيح دلالت‌هاى روايات و مصادر از روش‌هاى كلى اين كتاب است.
ابتدا اشاراتى كلى به منابع مالى
حکومت اسلامی شده است.
انفال ،
زکات ،
زکات فطره ،
خراج ،
جزیه ، خمس، مظالم،
لقطه ،
اوقاف و ماليات‌ها از منابع تأمين امور مالى حكومت اسلامى است. سپس با نقل مقدمه كتاب خمس عروه الوثقى در نقش و اهميت خمس در آيات و روايات، به نحوه طرح اين مبحث در كتب فقهى پرداخته شده است.
فى المثل
شیخ طوسی باب خاصى را براى بخش خمس تدوين نكرده بلكه بيشتر مسايل آن را در كتاب
جهاد و
وقف و زكات آورده و به دليل رعايت
اتحاد ميان مسلمانان اين شيوه را اتخاذ كرده است.
در مبحث آنچه خمس به آن تعلق مى‌گيرد در ۷ فصل هم ادله قرآنى خمس و روايات متعدد در باره آن نقل و بررسى شده و هم مفهوم غنيمت از ديدگاه لغوى و فقهى تبيين و استفاده ناصحيح
اهل سنت از آيه خمس كه آن را منحصر در غنيمت جنگى دانسته‌اند، رد شده است.
گفته شده است كه
غنیمت ، مفهومى كلى دارد و آن‌گاه استعمالات قرآنى و شواهد لغوى آن و سپس راه‌هاى به دست آوردن اموال غنيمتى و جنگى و نحوه تقسيم خمس آنها بررسى گرديده و مصاديق خمس به تفصيل بحث شده است.
به نظر نويسنده
استدلال كسانى كه اراضى را از موارد خمس خارج مى‌كنند ناتمام و ناقص است بلكه خمس به المؤن، الجعائل، صفايا الغنائم، صوافى الملوك و قواطع الملوك تعلق مى‌گيرد سپس مبانى فقهى و ادله روايى هر يك از اين مصداق‌ها بررسى و تبيين شده است.
در تبيين مفهوم جزيه و ارتباط آن با خمس از فرقه‌ها و گروه‌هايى كه مسلمانان به آنان حمله كرده و اموالشان را تصاحب مى‌كنند ياد شده و به مناسبت اين بحث از مفهوم ناصب و مال ناصبى و اموال بغاه هم بحث شده است.
در باره ادله تعلق خمس به معادن بحث تفصيلى صورت گرفته و به فروعات زيادى هم
اشاره شده است. مبحث بعدى غواصى و
مال حلال مخلوط به حرام و كنز است كه به اختصار به نحوه استدلال به روايات مربوطه اشاره شده است.
مال حلال مخلوط به حرام فروعات گسترده‌اى دارد و در متن عروه و ذيل آن مباحث تحليلى استدلالى متعددى طرح شده است. از خمس ارباح مكاسب، مفهوم مئونه، مال موصى به، خمس جوائز، مفهوم ربح، نحوه تقسيم خمس و مستحقان آن، كيفيت مصرف و متصديان مصرف خمس بحث شده است.
در مصرف خمس به تفصيل از اقوال مختلف فقها( پنج قول) سخن رفته و دلايل و مبانى هر يك و نحوه مديريت خمس توسط
ولی فقیه بحث شده است.
البلوغ حقیقته، علاماته و أحکامه نویسنده:آیت الله شیخ جعفر سبحانی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
