الحکایات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام کامل کتاب «الحکایات فی مخالفات المعتزلة من العدلیة و الفرق بینهم و بین الشیعة الامامیة» است. کتاب حاضر از جمله آثار
شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان، از چهره‌های سرشناس علمای
شیعه در
قرن چهارم و پنجم هجری است (۳۳۶- ۴۱۳ هجری).
شیخ مفید در این کتاب به رد عقاید کلامی
معتزله پرداخته و در آن، فرق میان شیعه و معتزله را در مسائل عقیدتی مطرح نموده است.
علمای
اهل سنت در عصر شیخ مفید به سه گروه
سلفیه ،
اشاعره و معتزله تقسیم می‌شدند.
گروه اول تنها منبع معتبر را کتاب و
سنت می‌دانستند و به خود اجازه فکر کردن در آن را نمی‌دادند و
علم کلام را نیز تایید نمی‌کردند.
گروه دوم تنها منبع معتبر را کتاب و سنت می‌دانستند ولی به خود اجازه فکر کردن در آن را می‌دادند و علم کلام را تایید می‌کردند.
گروه سوم تنها منبع معتبر را
کتاب و سنت نمی‌دانستند بلکه
عقل را نیز منبع مهمی برای شناخت دین می‌دانستند و از طرفداران علم کلام به شمار می‌آمدند.
این گروه- معتزله- بخاطر اهمیت دادن به حکم عقل به شیعه نزدیکترند ولی فرق بزرگی که با شیعه دارند عدم اعتقاد به
امامت و رهبری
اهل بیت رسول خدا صلی الله علیهم اجمعین است و همین موجب گشته تا با استناد به عقل خود و عدم توجه به سخنان اهل بیت علیهم‌السّلام مرتکب اشتباهات بزرگی در مسائل عقیدتی شوند.
این گروه در بین اهل تسنن اقلیت هستند و بسیاری آنها را به شیعه نسبت می‌دهند و یا شیعه را به آنها نسبت می‌دهند.
شیخ مفید در رد این
تهمت و رد عقاید انحرافی معتزله و معرفی آنها و معرفی عقاید شیعه این کتاب را نگاشته است.
شیخ مفید با نگارش این کتاب بسیاری از مباحث جنجال برانگیز کلامی و عقیدتی آن دوران را نقد و بررسی کرده و عقیده شیعه را در مورد آن، همراه با استدلال‌های عقلی و شرعی آورده است.
شیخ مفید در این کتاب به شکلی زیبا میان
حکم عقل و
شرع جمع کرده و با استدلال‌های عقلی و استوار خود و استناد به حکم شرع و
آیات قرآن و روایات معتبر
ائمه معصومین علیهم السلام، که همان سخن رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است، به رد عقاید معتزله و بیان عقاید شیعه پرداخته است.
شیخ مفید پاسخ بسیاری از تهمت‌هایی که به شیعه می‌زنند را در این کتاب داده و با روایات معتبر سابقه شیعه در التزام به بحث‌های علمی که متکی بر
فکر و نظر است را در سایه سخنان گهربار
پیامبر و ائمه علیهم‌السّلام به اثبات رسانده است.
در ادامه، شیخ مفید به روایات معتبر و آیات قرآنی که امر به تدبر و تفکر و استفاده از عقل و
علم و
دانش دارد اشاره می‌فرماید.
هم اکنون به برخی موضوعات مطرح شده در کتاب اشاره می‌کنیم:
۱. رد نظریه حال
۲. رای معتزله درباره
قدرت و
اراده خداوند ۳. جواهر و هیولا از دیدگاه معتزله
۴. تهمت تشبیه و
جبر و رؤیت به شیعه
۱. نسخه‌ای در کتابخانه
مجلس شورای اسلامی ، که تاریخ نگارش آن ۱۰۲۶ هجری و به خط عیسی بن ابراهیم بن عبدالله است.
۲. نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی در
مشهد مقدس، که تاریخ نگارش آن ۱۲۸۰ هجری و به خط عبد العزیز نجل مرحوم سعید النجار است.
۳. نسخه‌ای در کتابخانه علامه سید محمد علی روضاتی، که به خط جدشان سید محمد اصفهانی چهار سوقی است.
نرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
