الحبوة (شهید ثانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الحبوة تالیف
زین الدین بن علی عاملی معروف به
شهید ثانی از رسائل شهید الثانی است.
در قوانین
ارث در
اسلام در دو مورد
زوجة و پسر بزرگتر استفتائاتی دیده می‌شود.
در مورد
زوجه از ارث از
عین زمین منع شده است و در مورد
پسر بزرگتر مواردی از وسائل مربوط به
پدر به وی اختصاص یافته است.
قسمتی از ارث که در قوانین اسلام به پسر بزرگتر زنده اختصاص دارد در اصطلاح فقهی الحبوة نامیده می‌شود. این مسئله از مسائل
فقه اختلافی است که به فقه
امامیة اختصاص دارد و در بین
فقهای امامیة فی الجملة مورد اتفاقی است ولی در مورد
وجوب و
استحباب ، مقدار و شرایط آن اختلافاتی وجود دارد.
در این زمینه کتابهای متعددی نوشته شده است که در الذریعة
حدود ۱۴ مورد آن ذکر شده است.
این کتاب به سبک
فقه استدلالی نوشته شده و در کتب فقهی بعد از آن به آن استناد شده است.
مؤلف مباحث کتاب را در ۶ قسمت و براساس کلمات استفهامیة ما، هل، کیف، کم، من لم تقسیم نموده است که تفصیل آن خواهد آمد. اگر چه مؤلف به صورت مفصل به بحث وجوب این مسئله پرداخته است اما در پایان آن در صفحه ۲۵۳ می‌نویسد: و اعلم ان الاولی عندی المستحق الحبوة ان لا یاخذ منها شیئا لکثرة ما یرد علیها من الشبهات بحیث لا یکاد یسلم فرد من افرادها کما عرفت.
صاحب الذریعة در
در مورد معنی لغوی و شرعی
حبوه مطلب مختصر و مفیدی را بیان نموده است که در اینجا ذکر می‌کنیم:
الحبو فی اللغة الدنو من الشی ء یقال حبا الولد، ای زحف نفسه و حباه‌ای اعطاه شیئا بلا عوض.
و الحبوة فی مصطلح الفقهاء هو عبارة عما ینفرد به الولد الاکبر من ترکة والده من ثیاب بدنه و خاتمه و سیفه و مصحفه و غیر ذلک علی خلاف فیها و علی الولد فی قبال ذلک ان یقضی ما علی والده من صلاة و صوم بشروط خاصة مذکورة فی محلها فی کتب الفقه و بما ان المسالة خلافیة فقد افرده بالتدوین کثیرون من اصحابنا قدیما و حدیثا.
فمنهم من انکر وجوبها، و منهم من اثبتها علی وجه خاص، و منهم من اطلق تاریخ تالیف: در پایان کتاب و همینطور در الذریعة
اعیان الشیعة،
اعیان الشیعة تاریخ پایان آن، ۲۵
ذی الحجة ۹۵۶ ق ذکر شده است.
در
الذریعة به نسخه‌ای نزد
شیخ صالح جزائری به خط
شیخ احمد بن حسین شیبانی مربوط به ۹۸۰ ق اشاره شده است.
در
مقدمه‌ای بر فقه شیعه صفحات به نسخه‌های خطی متعددی اشاره شده است.
مباحث کتاب همچنانکه در مقدمه کتاب و همینطور در الذریعة
ذکر شده است در ۶ قسمت تقسیم شده که عبارتند از:
مطلب ما: مفهوم
حبوه از نظر
لغت و
شرع .
مطلب کم: سؤال از مقدار اعیان از ترکة که به
پسر بزرگتر می‌رسد
. مطلب هل: سؤال از
واجب بودن یا
مستحب بودن آن است.
مطلب من: سؤال از فردی است که حبوة به او می‌رسد.
مطلب کیف: سؤال از پرداخت مجانی یا غیر مجانی حبوة است.
مطلب لم: سؤال از اینکه چرا حبوة صرفا به پسر بزرگتر می‌رسد.
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
