الحاشیة علی الرسائل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الحاشیه علی الرسائل» تقریرات درس اصول آیت‌الله
سید محمدکاظم طباطبایی یزدی صاحب
عروةالوثقی است.
این حاشیه توسط یکی از شاگردان وی بنام شیخ عبدالرسول ساباطی یزدی نگارش یافته است. نسخه موجود در برنامه تنها جلد اول این حاشیه مشتمل بر مباحث
قطع و
ظن تا
دلیل انسداد است که به کوشش
آیت‌الله رضا استادی فراهم شده است.
مؤلف در قالب ۴۱۲ تعلیقه، مطالب ارزشمندی را ارائه داده است که در شناخت افکار سید نقش به سزایی را ایفا می‌نماید.
در این اثر تعلیقات ارزشمندی بر رسائل شیخ نگاشته شده است که اینک به اهم آنها می‌پردازیم:
۱- حق آنست که
حجیت قطع از احکام مجعوله برای
عقل است که نیازی به جعل
شارع و امضای وی به معنای تقریر و رضای او ندارد ولی نیازمند امضای شارع به معنای عدم ردع از آن می‌باشد.
۲- مساله
تجری از مسائل اصولیه نیست بلکه از
قواعد فقهیه یا کلامیه است چرا که قبح تجری در کبرای قیاس
استنباط واقع نمی‌شود. به نظر شیخ تجری فقط قبح فاعلی دارد و نشانه سوء باطن متجری است و از این جهت فقط مستحق مذمت است نه
عقوبت .
۳- به نظر
اخبارییون قطعی که منشاء آن مقدمات و
ادله عقلیه باشد
حجت نیست و ظاهرا منشا انکار آنها به جهت نفی ملازمه بین
حکم عقل و شرع می‌باشد. مرحوم
امین استرآبادی و سید نعمت الله جزائری و شیخ یوسف بحرانی به این عقیده سخت پایبند هستند.
۴- مشهور در السنه معاصرین آنست که
قطع طریقی به طور مطلق حجت است. شاید مراد از معاصرین
صاحب جواهر و دیگران است.
۵- تحقیقی که مناسب بحث از مقام
تعبد به ظن است همان الغای احتمال خلاف و عدم اعتنا به آن است. همانطوری که اهل
عرف در افعال و
معاملات و تجاراتشان چنین هستند پس عمل آنها به ظن به جهت عدم اعتنای آنها به احتمال خلاف است.
۶- حرمت تعبد به ظن دارای دو معناست: یکی
حرمت ذاتی در مقابل اباحه و دیگری
حرمت غیری که مساوق عدم حجیت است. معنای مناسب همان دومی است.
۷- مولف برای حجیت
ظواهر دلایلی ارائه کرده که عبارتند از:
بنای عقلا، اجماع قولی و عملی از صدر
اسلام تاکنون، سیره مستمر، تقریر
معصومین.
۸- نراقی در کتاب
مناهج الاصول قائل است به اینکه نزاع در حجیت ظواهر کتاب قلیل الجدوی است.
۹- چیزی که موجب ظن به قول لغوی می‌شود اعتماد بر قول ارباب علوم عربیه است که قابل وثوق باشند و مهم‌ترین مستند مشهور در حجیت قول لغوی، سیره عقلاست.
۱۰- بدون شک اجماع منقول به
خبر متواتر و
اجماع منقول به خبر واحد محفوف به قرائن علمیه، حجت هستند بلکه محل نزاع در آن اجماع منقول به خبر واحدی است که محفوف به قرائن علمیه نباشد. در اینصورت آیا اجماع از باب نقل کاشف است یا نقل حکم منکشف؟ به نظر مولف اظهر تفصیل است.
۱۱- خبر واحد در اصطلاح اصولیان آنست که به حد تواتر نرسیده گرچه روات آن بسیار باشند. مولف به تعریف خبر
متواتر و وجه حجیت آن می‌پردازد.
۱۲- ادله مجوزین خبر واحد، آیات
نبا ،
نفر،
سؤال و
اذن می‌باشد که هیچکدام از آنها بر حجیت
خبر واحد دلالت نمی‌کند فقط اجماع
علما قابل قبول است چون هیچ گاه اجماعی به قوت اجماع ادعایی
شیخ طوسی وجود نداشته است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
