الجامع لمفردات الادویة و الاغذیة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الجامع لمفردات الادویة و الاغذیة»، به
زبان عربی، تالیف عبدالله بن احمد، معروف به
ابن بیطار، از مشهورترین و معتبرترین نگاشته‌ها در زمینه داروشناسی در
طب سنتی است. ابن بیطار، این کتاب را به فرمان حاکم وقت تدوین نموده است.
کتاب «
الجامع»، همانند بسیاری از دیگر کتبی که پیرامون ادویه شناسی تحریر شده است، بر اساس حروف الفباء تحریر گردیده است. این کتاب، با حرف الف آغاز شده و با حرف یاء پایان می‌پذیرد.
ابن بیطار، ابتدا به ریشه یابی اسم هر مفرد می‌پردازد، آنگاه آن را توصیف می‌نماید، سپس خواص آن و موارد کاربرد آن در درمان بیماری‌ها را بیان می‌کند. همچنین در انتها به بدل آن اشاره می‌نماید. بحث از مقدار مصرف و شیوه نگهداری آنها، از دیگر اطلاعاتی است که مؤلف در ذیل هر مفرد بیان می‌کند.
مؤلف در نگارش این کتاب، از کتاب «
الافضل»
دیسقوریدوس و «
المفردات»
جالینوس و نیز از اقوال محدثین در باره
ادویه نباتی و معدنی و حیوانی و سخنان علمای گیاه شناس بهره برده است.
در این کتاب، مباحث متنوعی در باب دواهای مفرد، از قبیل ماهیت، قوا، منافع و مضار آنها، اصلاح ضرر آنها، مقدار مورد استفاده از جرم یا عصاره یا پخته شده آنها، مشابه آنها در صورت نبودن خود آنها و... مطرح شده است.
۱. بررسی جامع و کامل دواهای مفرد و غذاهایی که در صورت احتیاج، پیوسته مورد استفاده واقع می‌شوند؛
۲. دقت کامل در صحت آنچه از پیشینیان و پسینیان نقل شده است؛
۳. ترک تکرار، مگر در موارد ضرورت؛
۴. بیان ادویه و اغذیه به ترتیب حروف الفبا در دو حرف اول و دوم؛
۵. تنبیه بر اشتباهات و اغلاطی که در مورد برخی از
دواها رخ داده است؛
۶. بیان اسماء ادویه به سایر لغات و
زبان‌ها.
این اثر در سال ۱۴۱۲ ق (۱۹۹۲ م)، توسط انتشارات دارالکتب العلمیة (
بیروت)، در دو جلد چاپ و منتشر شده است.
پاورقی‌های انگشت شمار این اثر به بررسی نسخه بدل‌ها اختصاص دارد.
نکته‌ای که در پایان باید متذکر شویم این است که به سبب اهمیت و سیاق تالیف «الجامع»، تلخیص‌ها و یا تحریرهایی نیز از آن انجام گرفته است که مهم‌ترین آنها «
ما لا یسع الطبیب جهله» از
ابن کتبی (یا
ابن الکبیر) است.
ابن بیطار
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
