الاوزان و المقادیر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب« الأوزان و المقادير»، نوشته جناب استاد
شیخ ابراهیم عاملی بیاضی است كه اوزان و مقادير مورد نياز يك
فقیه را در ابواب گوناگون فقهى، از نگاه جميع فرهنگ‌ها مورد بررسى قرار داده است.
ايشان كتاب را در مدت پنج سال; يعنى از سال ۱۳۵۶ ق تا سال ۱۳۶۱ ق، به
زبان عربی تأليف نموده و در سال ۱۳۸۱ ق، در هنگام چاپ كتاب، آن را بازبينى كرده و بعضى از مطالب را بدان افزوده است. اين كتاب را در نوع خود كارى نو و بى‌بديل بايد به حساب آورد كه مى‌تواند در مواقع لزوم مورد استفاده و بهره‌بردارى‌هاى يك
فقیه با دقت و يا
قاضی اسلامى قرار بگيرد.
جناب
شیخ ابراهیم عاملی ، كتاب خويش را در چند بخش تنظيم نموده است. وى ابتدا مقدمه‌اى نوشته و در آن هدف خود را از تأليف چنين كتابى به همراه نياز بدان تبيين نموده است. وى سپس تنبيهات مهمى را كه براى مباحث آينده لازم است، آورده و در آنها به بعضى از اعداد و مقادير كه در كتب فقهى به نحو خاصى به كار مى‌روند، پرداخته و مقصود از آنها را روشن نموده است. بخش بعدى ذكر مقادير گوناگون طبق حروف هجائيه مى‌باشد كه در حدود هشتاد مقدار را از فرهنگ‌ها و رسومات گوناگون مورد بررسى قرار داده است. اوزان و مقاديرى كه در زمان مؤلف، در شرق و غرب عالم، مورد استفاده بوده است، در بخش ديگرى در دو قسمت بيان شده‌اند: ۱- عيارات، قياسات و مكاييل بعضى از دولت‌ها. ۲- نقود(
طلا و نقره). ايشان در پايان مطالب كتاب، مصادر كتاب خود را نيز معرفى نموده است.
مؤلف، بعد از بيان مقدمه‌اى وارد بخش تنبيهات شده كه در آن‌جا شش
تنبیه را مورد بررسى قرار داده است.
نخست به اعداد كه با مذكر،
مؤنث و با مؤنث،
مذکر مى‌شوند، پرداخته است; مانند ثلاثة رجال، ثلاث نساء، بعد مى‌گويد: تميز; يعنى آنچه بعد از ثلاثة تا عشرة قرار مى‌گيرد، جمع و مجرور است.
تنبيه دوم در مورد كتابت مائة مى‌باشد;
مائة يا همان صد عربى، با الف نوشته و بدون الف خوانده مى‌شود.
سومين تنبيه در مورد
حکم ثمان است كه ثمانية در مورد مذكر و ثمان( در برخى از موارد با ياء و در بعضى بدون آن) در مورد مؤنث به كار مى‌رود.
تنبيه چهارم در باره
ذراع است كه كلمه‌اى مؤنث و جمعش اذرع است.
در تنبيه پنجم اشاره مى‌كند به مفهوم ربع و خمس و
سدس و... .
و در آخرين تنبيه، از كتاب
مفکرة مواهب فاخوری سخن مى‌گويد كه وى در آخر آن جدولى را براى تبديل مقياس‌هاى انگليسى به مقياس‌هاى مترى ذكر كرده است.
مؤلف، در اين بخش، مقادير گوناگونى را به ترتيب حروف الفبا، تعريف و مشخص نموده است كه اولين مقدار« آر» مى‌باشد;
آر به صد متر مربع گفته مى‌شود.
«
إستار » دومين مقدار است كه بيست و چهار
مثقال شرعى مى‌باشد. «
إصبع » كه در واقع اندازه انگشت متعارف است.
«
الأقة الإسلامبولیة » كه به قول مؤلف در زمان وى محور توزين در
سوریة ، لبنان، عراق و غير آن بوده و در عراق به«
حقه عطاری » تعبير مى‌شده است.
«
اینش » كه همان اينچ است و برابر دو سانتى‌متر و نيم مى‌باشد.
«
اوقیة » مقدار بعدى است كه بر چهار نوع مى‌باشد: اوقيه شرعى، اوقيه بقالى، اوقيه كويتى و اوقيه كيلو.
«
أونس » نيز مانند اينچ يك مقدار انگليسى مى‌باشد كه امروزه براى اندازه‌گيرى طلا در بازارهاى بين المللى به كار مى‌رود. « باع»، از نوك انگشت ميانى دست راست تا نوك انگشت ميانى دست چپ در
انسان مستوى الخلقه مى‌باشد. «
برید شرعی »، نصف مسافت شرعى براى قصر شدن
نماز مسافر مى‌باشد. « بوصه»، يك سى و ششم يارد مى‌باشد. «
توله »، از اوزان كويتى مى‌باشد. «
حبه »، مؤلف آن را با
استناد به سخنان
سید یزدی در
عروه و
محقق نائینی و
شیخ احمد کاشف الغطا مشخص نموده است. حبة الحمص، حبة الشعير و حبة القمح از اقسام حبّة مى‌باشند.
« حقة» نيز داراى دو نوع حقه بقالى و حقه عطارى مى‌باشد. «
حمصة »، همان
قیراط صيرفى مى‌باشد.
حنوط ميت و
خمس هر كدام داراى مقدار مشخصى هستند.
دانق ،
درهم ،
دیه قتل نفس،
دینار شرعى،
ذراع،
ربع اقه اسلامبولى،
رطل ،
ريال مجيدى، سانتى‌متر،
شبر ، طسوج،
صاع ،
طغار، طن،
عقده بحریه ، عمله عثمانيه، غالون،
غرام كه اولى همان گالن و دومى همان گرم مى‌باشد، به همراه چندين مقدار ديگر از جمله قدم،
فرسخ ، قنطار، كر،
کفاره ، كيلوگرم، كيلومتر، ليتر، مثقال، ميل و... در قسمت مقادير بحث شده‌اند.
بخش بعدى كتاب، اوزان و مقادير متعارفه در شرق و
غرب است. عيارات، قياسات و مكاييل بعضى از دولت‌ها، بخش ديگر از كتاب است. مؤلف در اين قسمت به عيار
كشورهاى اسپانیا ،
انگلیس ،
پرتغال ،
بلژیک ،
روسیه ،
سوئیس ،
فرانسه ،
هند ،
هلند و
یونان پرداخته و اندازه هر كدام را مشخص نموده است.
اين قسمت به نقل از كتاب
کشف الحجاب پطرس بستانی بيان شده و در قسمت اول; يعنى نقود ذهبيه، طبق جدولى كه مشخص شده اول
اسم نقود، سپس وزنشان بر اساس حبه، قيراط و درهم مشخص گرديده است. اين نقود عبارتند از: دبلون، عادلى جديد، عادلى قديم، ليره امريكايى، ليره روسى، مجهر، مشخص و ممدوحى. جدول نقود فضيه كه ترتيبش به همان صورت است، در بر گيرنده ريال امريكايى، ريال شنكو،
ریال مسكوبى قديم، شلن، فرانك، ربع فلروين كه به
فرین معروف است مى‌باشد.
در اين بخش، مؤلف، اسامى كتاب‌هايى را كه در تأليف اين رساله از آنها بهره گرفته است، به ترتيب حروف الفبا بيان نموده است.
الأوزان والمقادیر نویسنده:شیخ ابراهیم سلیمان عاملی بیاضی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
