الاطعمة و الاشربة آدابها و فوائدها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «الاطعمة و الاشربة، آدابها و فوائدها»، ارجوزه‌ای است که پیرامون خواص اغذیه و خوراکی‌ها، توسط
محمدعلی بن حسین معروف به اعسم، به
زبان عربی سروده شده است.
این منظومه، یکی ازمهم‌ترین اراجیز در
حوزه علمیه نجف شمرده می‌شد؛ به گونه‌ای که نقل شده بسیاری از طلاب
حوزه علمیه آن را حفظ می‌نمودند و یا از مرحوم
شیخ محمدابراهیم کرباسی نقل شده که این ارجوزه در کنار ارجوزه نحوی (
الفیه )
ابن مالک و ارجوزه فقهی مرحوم
سید بحر العلوم ، مهم‌ترین ارجوزه‌ها به شمار می‌روند.
مؤلف در مقدمه منظومه هدفش را از سرودن آن چنین بیان نموده است:
«قال نظرت فی کتاب الاطعمة من الدواعی ما اقتضی ان انظمه»؛
«مما به روی من الآداب عند حضور الاکل و الشراب»؛
«مکتفیا بذاک او اذکر ما رواه فی ذلک بعض العلماء»؛
«مقتصرا
فیه علی متن الخبر او نص من لم یفت الا عن اثر».
این منظومه، متشمل بر ۱۴۵ بیت است که گاه یک بیت و گاه چند بیت آن، به یک مطلبی اشاره دارند. مطالبی که در این ارجوزه به نظم کشیده شده- چنان که ناظم گفته- برگرفته از
روایات و نقل به معنی
احادیث و
فتاوای کسانی است که تنها بر اساس
روایت فتوا می‌دهند، همانند
شیخ صدوق در «
المقنع».منابع مؤلف، در سرودن این ارجوزه،
کتب روایی شیعی است.
ناظم، در این اثر، در مورد بسیاری از مواد غذایی و نیز شیوه و
آداب غذا خوردن مطالبی گفته است. البته بیشتر حجم کتاب را مطالبی تشکیل می‌دهد که پیرامون مواد غذایی است. همچنین وی به مناسبتی از مبحث
توشه و زاد
مسافر نیز مطالبی را مطرح می‌کند. این ارجوزه را می‌بایست از جمله کتب
طبی روایی برشمرد، چرا که هرچند مؤلف روایتی را به صورت مستقیم و صریح ذکر ننموده است، ولی هر آنچه را
ذکر کرده، ماخوذ از
احادیث نبوی صلی‌الله علیه‌و‌آله‌وسلّم و
ائمه علیه‌السلام است. البته وی از مبحث
طب ، تنها به مباحث
خوردن و
نوشیدن و خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها بسنده کرده و الا در متون روایی، مباحث دیگری از پزشکی، از قبیل درمان بیماری‌ها و شیوه‌های درمان نیز مطرح است. مهم‌ترین شاخصه این اثر، منظوم بودن آن است و الا مباحث این چنینی، چه قبل از مؤلف و چه بعد از او، به رشته
تحریر درآمده است و چه بسا جامعیت بعضی از تصنیفات در این زمینه، از این ارجوزه بیشتر باشد، ولی به سبب منظوم بودن این اثر، اشتیاق به فراگیری آن نزد محصلین بیشتر بوده است.
این اثر همراه شرح و تحقیق عبدالرزاق اعسم، در ۲۵۶ صفحه، چاپ و منتشر شده است. شارح این منظومه، علاوه بر نگاشتن شرحی مفصل بر ابیات این ارجوزه، مقدمه‌ای پیرامون زندگی و آثار شیخ محمدعلی اعسم نگاشته است. بخشی مفصل از پایان کتاب نیز به بررسی احوالات علمای آل اعسم اختصاص یافته است.
پاورقی‌های این اثر، به مصادر روایی، بررسی شرح احوال بعضی از روات، توضیح کلمات و شرح عبارات دشوار متن اختصاص دارد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
