الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب " الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول) " يك دورۀ كامل
علم اصول است. مؤلف آن آيت اللّه
سید میرزا حسن موسوی بجنوردی از علماى بزرگ و از چهره‌هاى درخشان فقهاى
شیعه در حوزۀ علميّۀ
نجف اشرف ( ۱۳۱۶- ۱۳۹۵ هجرى قمرى) می باشد، ایشان در اين كتاب با بيانى رسا به شرح و تفصيل در مباحث گوناگون علم
اصول پرداخته است. اين كتاب شامل مباحثى ارزشمند از ثمرات علمى مجالس درس دو استاد بزرگوار مؤلف يعنى مرحوم
آقا ضیاء عراقی و
علامۀ نائینی است.
آيت اللّه
سید میرزا حسن موسوی بجنوردی از علماى بزرگ و از مجتهدان سرشناس حوزۀ علميّۀ
نجف اشرف و از چهره‌هاى درخشان فقهاى
شیعه در عصر حاضر است. ایشان سال۱۳۱۶هجرى قمرى در روستاى« خدا شاه» از توابع
بجنورد ديده به جهان گشود.
آيت اللّه ميرزا حسن بجنوردى تحصيلات خود را از همان زادگاه خود آغاز نمود. وى بخشى از علوم مقدماتى و
ادبیات عرب را فرا گرفت. سپس براى ادامۀ تحصيل عازم شهر
مشهد مقدس شده و در حوزۀ علميّۀ آن شهر در جوار حرم ملكوتى امام هشتم
امام رضا علیه السلام سيزده سال از محضر بزرگان آن حوزه بهره‌مند گشت. وى در اين دوران علوم عربى و سطوح
فقه و اصول را به پايان رساند. در
فلسفه و
حکمت از محضر حكيم معروف
حاج فاضل خراسانی و شيخ
آقا بزرگ شهیدی بهره برد. در فقه در مجلس درس
سید آقا حسین قمی مشهور، و
میرزا محمد خراسانی معروف به آقازاده، و فاضل خراسانى شركت كرد تا آنكه خود از چهره‌هاى سرشناس علمى آن حوزه به شمار آمد.وى در سال ۱۳۴۰ هجرى قمرى عازم نجف اشرف گرديد و در حوزۀ درس
آقا ضیاء الدین عراقی شركت كرده و يك دوره اصول و برخى از كتابهاى فقهى را از محضر ايشان بهره برد و همچنين در مجلس درس محقق بزرگ
میرزا محمد حسین نائینی يك دوره اصول و ۱۶ سال در مباحث فقهى ايشان شركت كرد.در سال ۱۳۵۵ و پس از وفات مرحوم نائينى در مجلس درس مرجع بزرگ شيعه
سید ابو الحسن اصفهانی شركت كرده تا آنكه خود از مدرسين و اساتيد بزرگ آن حوزه و از شخصيتهاى نام‌آور در فقه و اصول و فلسفه به شمار آمد و آثارى گران‌بها در علوم اسلامى از خود به يادگار گذاشت .
اين كتاب يك دورۀ كامل علم اصول است. مؤلف در اين كتاب با بيانى رسا به شرح و تفصيل در مباحث گوناگون علم اصول پرداخته است. اين كتاب شامل مباحثى ارزشمند از ثمرات علمى مجالس درس دو استاد بزرگوار مؤلف يعنى مرحوم آقا ضياء عراقى و علامۀ نائينى است. مؤلف در اين كتاب علاوه بر طرح ديدگاههاى اصولى اساتيد بزرگوار خود به طرح و ارائۀ ديدگاهها و نظريات اصولى خود نيز پرداخته است.
آيت الله سيد ميرزا حسن موسوى بجنوردى مؤلف دانشمند اين كتاب در مقدمه انگيزۀ خود را از نگارش آن چنين بيان مى‌فرمايد: « أصرّ علي جمع من الأحبة أن أكتب كتاباً في علم الأصول مشتملاً على ما تلقيته من الفحول و وصل إليه فكري الفاتر و نظري القاصر، فأجبتهم و من اللّه التوفيق و هو حسبي و نعم الوكيل. و سميته ب منتهى الأصول و رتبته على مقدمة و مقاصد و خاتمة.»
« برخى از دوستان به من اصرار نمودند تا كتابى در علم اصول به نگارش درآورم كه شامل مباحث ارزشمندى باشد كه از بزرگان اين
علم دريافت كرده‌ام و يا فكر و نظر خودم به آن رسيده است. من نيز درخواست آنان را اجابت كرده و از خداوند درخواست موفقيت دارم و او بهترين ياور و كفايت كننده است. اين كتاب را منتهى الأصول ناميده‌ام و آن را بر يك مقدمه، چند مقصد و يك خاتمه مرتب نموده‌ام».
كتاب منتهى الأصول از بهترين كتابهايى است كه در علم اصول فقه نگاشته شده است. مؤلف اين كتاب از شاگردان برجستۀ آقا ضياء عراقى و محقق نائينى است. وى اين كتاب را بر خلاف سبك ديگر شاگردان برجستۀ علماى معاصر كه تقريرات مى‌نوشته‌اند مستقلا به نام خود نگاشته است. وى در اين كتاب به شرح و توضيح مباحث گوناگون
علم اصول از ديدگاه خود پرداخته و علاوه بر آن، به نظريات و ديدگاههاى ديگر بزرگان علم اصول مانند دو استاد بزرگوار خود نيز
اشاره دارد. اين كتاب در حوزه‌هاى علميّۀ
قم و نجف اشرف از استقبال فراوانى در ميان علما و فضلاى حوزه برخوردار گرديده است و يكى از منابع مهم براى مراجعۀ طلاب و اساتيد درسهاى خارج اصول به شمار مى‌آيد.
كتاب« منتهى الأصول» در دقت مباحث و شرح كافى با بيانى رسا و روان از مشهورترين كتابهاى اصولى به شمار مى‌آيد. مؤلف، در اين كتاب با فراغ بال و وسعت نظر به بررسى مباحث گوناگون اين علم پرداخته است. وى در اين كتاب هنگام نقل ديدگاههاى اصولى و نظريات« آقا ضياء عراقى» از وى تعبير به« أستاذنا المحقق» مى‌كند و هنگام نقل آراء و عقايد اصولى« محقق نائينى» از وى به« شيخنا الأستاذ» تعبير مى‌آورد.
مؤلف در آغاز كتاب مباحثى دربارۀ مرتبۀ علم اصول، تعريف و موضوع علم اصول آورده است.
در مقدمۀ كتاب مباحثى دربارۀ وضع و دلالت الفاظ،
معانى حرفى،
علائم حقيقت و مجاز،
حقيقت شرعى،
صحيح و اعم،
استعمال لفظ در اكثر از معنا و مشتق آورده است.
جلد اول كتاب در مباحث الفاظ است و شامل مباحث اوامر،
نواهى،
مفاهيم،
عام و خاص، مطلق و مقيد و مجمل و مبين مى‌باشد.
جلد دوم نيز شامل مباحث
قطع ، ظن،
خبر واحد ،
برائت ،
اشتغال ،
استصحاب ،
تعادل و تراجیح و
اجتهاد و
تقلید است.
الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول) نویسنده:سید حسن موسوی بجنوردی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
