الأقتراح فی علم الأصول النحو (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الأقتراح فی علم الأصول النحو» اثر عربی جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی است.
«الأقتراح فی علم الأصول النحو» اثر عربی جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی در علم اصول معتبر در علم نحو می‌باشد.
کتاب با دو مقدمه از محقق و مولف آغاز و سپس ۱۰ مساله در اصول نحو و مسائل آن مطرح و مطالب در ۷ بخش، تحت عنوانِ کتاب تنظیم شده است.
مولف سعی نموده به جمیع آراء علمای زمان خویش اشاره کرده و ترتیب مفیدی بر این آراء ایجاد نماید و اصول نحوی و قواعد عربی را از کتب دیگر گردآوری کند؛ ازاین‌رو کتاب حاضر، مرجعی عام، از علم اصول نحو برای مدرسین و مراجعین اهل فن خواهد بود.
کتاب اول به نامِ السماع که دارای چهارده فرع و یک خاتمه می‌باشد.
کتاب بعدی در اجماع، کتاب سوم در
قیاس، کتاب چهارم در
استصحاب، کتاب پنجم در انواع
استدلال، کتاب ششم در تعادل و
تراجیح، کتاب هفتم در احوال استنباط کننده این
علم و استخراج کننده آن که شامل چهار مساله می‌باشد.
مراجعی که سیوطی برای کتابش به آنها رجوع کرده شامل: لمع الادله فی اصول النحو، الاغراب فی جدل الاعراب اثر انباری، الخصائص اثر ابن جنی، الانصاف فی مسائل الخلاف اثر انباری،
التذییل و التکمیل اثر ابن حیان می‌باشند.
در مقدمه، به ۱۰ مساله پیرامون مسائلی چون حدّ علم اصول نحو، حدود نحو، حد لغت و این‌که آیا لغت را
خدا وضع کرده یا بشر؟، مناسبت الفاظ بر معانی در دلالات نحوی، تقسیم حکم نحوی به واجب و غیره، تقسیم حکم نحوی به
رخصت و غیر رخصت، معلق بودن حکم به دو چیز یا بیشتر و... پرداخته شده است. در مساله آخر، به این مطلب اشاره شده است که
الفاظ به
واجب و ممتنع و جائز تقسیم می‌شوند.
نویسنده در کتاب اول که درباره
سماع می‌باشد، به تنبیهی درباره عیب بعضی از قرّاء اشاره کرده است. پیرامون این مطلب که قراء قرائات مخلتف و نادری را ذکر کرده‌اند که برخی
باطل می‌باشد، مولف در دو فصل با استناد به کلام پیامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله،
کلام عرب و اسماء قبائلی که از عرب أخذ شده، مطالبی را مطرح کرده است. وی در
ذیل این فصل، طی ۱۴ فرع به مواردی جهت استشهاد کلام خود و این که بعضی از
قرائت‌ها صحیح نیست، اشاره می‌کند. در فصل پایانی از کتاب اول، به حکم شناخت لغت، نحو و تصریف و سپس
تواتر و اخبار آحاد و
راویان پرداخته است.
تنبیه بعد درباره ادله نحو نزد آقای «انباری» است. وی در کتاب دوم به بحث
اجماع می‌پردازد و طی مساله‌ای بیان می‌دارد که آیا اجماع
حجت است یا نه. وی در این راستا سه
مذهب و نظریه را بیان می‌کند و نظریه اجماع سکونی را بررسی می‌نماید.
کتاب سوم درباره قیاس است و طی فصولی به ارکان قیاس می‌پردازد. در فصل اول، موضوع به «مقیس علیه» است و در ۱۸ مساله به
احکام و علل و رأی افرادی چون صاحب مستوفی، ابن جنی و سیبویه درباره علل، اقسام علل، علل‌های موجبه و غیر موجبه، علت بسیط و مرکب، تعلیل به دو علت، تعلیل دو
حکم به یک علت، نقش علت، تعارض علل و تعلیل به امور عدمی اشاره شده است.
کتاب چهارم درباره استصحاب
کتاب پنجم پیرامون انواع استدلال است که از آن جمله است: استدلال به عکس، بیان علت، اصول،
استحسان،
استقراء و دلیل باقی.
کتاب ششم در تعارض و ترجیح است
و کتاب هفتم، درباره احوال مستنبطین
علم نحو و مستخرجین آن است و در چهار مساله، به این نکات پرداخته که اولین کسی که نحو و تصریف را وضع نمود چه کسی است؟ هم‌چنین شروط مستنبط چیست؟ و...
تحقیق کتاب توسط دکتر احمد محمد قاسم صورت گرفته است.
فهارس پایانی کتاب شامل
آیات قرآنی‌ای که مورد استشهاد قرار گرفته، أبیات، انصاف الابیات، فهرست
اعلام، مراجع و موضوعات است.
پاورقی‌های کتاب مربوط به ارجاع اسانید و توضیح بعضی از مطالب
کتاب می‌باشد.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي.
