• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اقتران (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اقتران یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تالیف چند قضیه به قصد استنتاج است.


اقتران چيزى به چيز ديگر، يعنى پيوستن اين به آن و مصاحبت آن‌ها با يكديگر، يا به اين ترتيب كه وجود آنها در زمان يا در مکان با هم است و يا به اين ترتيب كه با تغيير يكى از آنها ديگرى نيز تغيير مى‌كند.
[۱] صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۱۴۸.    


واژه «اقتران» در قیاس اقترانی مطرح می‌شود و به معنای نزدیک‌کردن و در هم آمیختن دو مقدمه (صغرا و کبرا) به یکدیگر است، به گونه‌ای که شکل مستقلی پدید آید.
[۲] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۳۹.    
اقترانى یعنی منسوب به اقتران. مقصود از قياس اقترانى، قياسى است كه «نتیجه يا نقیض نتيجه در آن، بالفعل موجود نباشد، بلكه به نحو بالقوه .... مثل اين كه بگوئى هر جسمى مركب است و هر مركبى محدث است پس‌ هر جسمى محدث است.»
[۳] صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۱۴۸.    

به دیگر بیان، هرگاه چند قضیه به قصد آنکه مستلزم نتیجه‌ای باشد (خواه در واقع قولی دیگر از آن استنتاج شود و خواه نشود) گردآوری و تالیف شود، این گرد آمدن را «اقتران» و صورت یا هیئت حاصل از گرد آمدن را «شکل» خوانند.
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۶۴.    

خواجه نصیر می‌گوید: «هر تالیف که به صدد استلزام قولی بود، اگر مستلزم بود و اگر نبود، آن را اقتران خوانند و آن مولَّف را قرینه خوانند».
[۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۸۶.    
[۶] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
[۷] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۲.
[۸] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
(۲) ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی.    
(۳) مظفر، محمدرضا، المنطق.    
(۴) مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
(۵) ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
(۶) خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
(۷) صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    

۱. ↑ صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۱۴۸.    
۲. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۳۹.    
۳. ↑ صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۱۴۸.    
۴. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۶۴.    
۵. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۸۶.    
۶. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
۷. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۲.
۸. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اقتران»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۱۰.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
جعبه ابزار