افطار شیعیان با عدد (شبهه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به طور معمول از طرف
اهل سنت و
وهابیت به
مکتب تشیع، اشکالات و شبهاتی می‌شود و علمای شیعه درصدد پاسخگویی برمی‌آیند. در این مقاله هم به پاسخگویی به یکی از شبهات
ابن‌تیمیه پیرامون
افطار شیعیان می‌پردازد و با روایات موجود در کتب شیعیان و نظر فقهای شیعه به آن پاسخ می‌دهد و ادعای ابن‌تیمیه را رد می‌کند.
به عقیده شیعیان در طول تاریخ همواره مخالفین
مکتب اهل بیت (علیهم‌السّلام) سعی در تخریب این مکتب داشته‌اند. یکی از روشهایی که مخالفین مکتب شیعه (اهل تسنن و وهابیت) بر ضد این مسلک داشته‌اند، تمسک به سخنان ابن‌تیمیه و
محمد بن عبدالوهاب بوده و با بیان نسبت‌هایی که این دو نفر به شیعیان داده‌اند سعی در واهی جلوه‌دادن جریان تشیع دارند.
یکی از مهمترین افرادی که نسبت‌های متعددی به شیعیان داده است ؛ ابن‌تیمیه حرانی، از علمای تاثیرگذار و مهم اهل تسنن است. با مراجعه به کتب وی در می‌یابیم که وی در بسیاری از مسائل مهم و تاریخی و حتی اتفاقات عادی که در صحت آن شکی نیست را واهی قلمداد کرده است.
با مراجعه به
آیات قرآن و
روایات معصومین (علیهم‌السلام) در کتب شیعه و سنی به حدی از کذب نهی شده است که قبح کذب از ضروریات دین به‌شمار می‌رود.حتی خود ابن‌تیمیه نیز در
منهاج السنة تصریح می‌کند که دروغ و کتمان حقیقت مورد
نهی خداوند واقع شده است:
والله تعالی قد امر بالصدق والبیان ونهی عن الکذب والکتمان فیما یحتاج الی معرفته واظهاره.
و خداوند متعال به
راستگویی و بیان
[حقیقت
] دستور داده و از دروغ و کتمان
[حقیقت
] از آنچه که نیاز به شناخت و اظهار دارد نهی کرده است.
این در حالی است که با مراجعه به کتب ابن‌تیمیه، در می‌یابیم که سخنان غیرصحیح کم ندارد. برای مثال ابن‌تیمیه در مورد
رویت هلال در مکتب اهل بیت (علیهم‌السّلام) نسبتی ناصحیح می‌دهد که به آن می‌پردازیم.
ابن‌تیمیه در مورد رویت هلال در مکتب اهل بیت (علیهم‌السّلام) چنین می‌نویسد:
ان یقال الرافضة یوجد فیهم من المسائل ما لا یقوله مسلم یعرف دین الاسلام... ومثل صوم بعضهم بالعدد لا بالهلال یصومون قبل الهلال و یفطرون قبله.
گفته شده که بین شیعیان مسائلی یافت می‌شود، مسلمانی که دین اسلام را می‌شناسد آن را نمی‌گوید... و مانند اینکه برخی از آنان
روزه را با عدد می‌گیرند نه با
هلال، قبل از دیدن هلال
[رمضان] روزه گرفته و قبل از دیدن هلال
[شوال] افطار می‌کنند.
این در حالی است که با مراجعه به کتب شیعه، در می‌یابیم که این کلام ابن‌تیمیه دقیقا با روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام) و نظرات فقهای شیعه در تضاد بوده و دروغی بیش نیست.
هر چند روایت در این مورد در کتب فقهی و روایی شیعی
حد تواتر است، اما برای نمونه به چند مورد در کتب معتبر اشاره می‌شود.
وجود مقدس
امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی معتبر که مرحوم
مجلسی اول (رحمه‌الله) آن را نقل کرده‌اند، فرمودند:
«و فی الموثق عن عبدالله بن بُکَیْر عن ابی عبدالله (علیه‌السلام) قال: صم للرؤیة و افطر للرؤیة و لیس رؤیة الهلال ان یجیء الرجل و الرجلان فیقولان راینا انما الرؤیة ان یقول القائل رایت فیقول القوم صدقت.»
«و در
روایتی موثق [یک قسم از اقسام
روایت معتبر] از
عبدالله بن بکیر، از امام صادق (علیه‌السلام) که حضرت فرمودند: هنگام مشاهده هلال ماه روزه بگیر و هنگام مشاهده هلال ماه افطار کن. رویت هلال به این صورت نیست که یک یا دو مرد بیایند و بگویند ما هلال را دیده‌ایم. رویت زمانی محقق می‌شود که گوینده‌ای بگوید:
[هلال ماه را
] دیدم و مردم او را تصدیق کنند.»
همچنین در روایات دیگری از اهل بیت (علیهم‌السّلام) وارد است که روزه گرفتن و افطار کردن حتما باید به رویت هلال ماه باشد:
«عن ابی عبدالله (علیه‌السلام)، قال: صم لرؤیة الهلال، و افطر لرؤیته؛
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: هنگام رویت هلالِ ماه روزه بگیر و هنگام رویتِ هلال ماه افطار کن.»
و در روایتی دیگر امام صادق (علیه‌السلام)
ظن در
ثبوت ماه را کافی ندانسته و تصریح به رویت کرده‌اند:
«عن ابی عبدالله (علیه‌السلام) قال: صیام شهر رمضان بالرؤیة ولیس بالظن؛
از امام صادق (علیه‌السلام) که فرمودند: روزه ماه رمضان با رویت هلال ماه محقق شده و با گمان
[محقق
] نمی‌شود.»
مساله رویت هلال و یا تمام شدن سی روز برای ثبوت اول ماه آن‌قدر در بین علمای شیعه مهم تلقی شده که حتی در
کتب فقهی خود ابوابی در این مورد باز کرده و روایات مختلفی را بیان کرده‌اند.
در
وسائل الشیعه مرحوم
شیخ حر عاملی (رحمه‌الله) بابی را تحت این عنوان مطرح می‌کند:
باب ان علامة شهر رمضان و غیره رؤیة الهلال، فلا یجب الصوم الا للرؤیة او مضی ثلاثین، و لا یجوز الافطار فی آخره الا للرؤیة او مضی ثلاثین و انه یجب العمل فی ذلک بالیقین دون الظن.
باب اینکه نشانه ماه رمضان و غیر رمضان دیدن هلال ماه است. پس روزه زمانی
واجب می‌شود که هلال دیده شود یا سی روز بگذرد و افطار در آخر ماه جایز نیست مگر آنکه ماه دیده و یا سی روز بگذرد و در این مورد باید به
یقین عمل کرد و یقین حاصل شود و
شک کفایت نمی‌کند. و در ادامه در همان باب ۲۸
روایت را ذکر می‌کند.
برای مثال در همان باب چنین آمده است:
«عن ابی عبدالله (علیه‌السلام) قال: انه سئل عن الاهلة؟ فقال: هی اهلة الشهور، فاذا رایت الهلال فصم، و اذا رایته فافطر؛
از امام صادق (علیه‌السلام) در مورد «اهلة= در آیه ۱۸۹ سوره بقره» سوال شد. حضرت فرمودند: مقصود هلال ماه‌ها می‌باشد. اگر هلال را دیدی، روزه بگیر و اگر هلال ماه را دیدی افطار کن.»
در روایتی
هارون بن حمزه چنین می‌گوید:
«عن هارون بن حمزة، عن ابی عبدالله (علیه‌السلام) قال: سمعته یقول: اذا صمت لرؤیة الهلال و افطرت لرؤیته فقد اکملت صیام شهر رمضان.»
«هارون بن حمزه می‌نقل می‌کند که از
امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که حضرت دائما می‌فرمود: هنگامی که با
رویت هلال ماه روزه گرفتی و با رویت هلال ماه نیز
افطار کردی،
ماه رمضان را در این صورت کامل کردی.»
و در روایتی از
امام عسکری (علیه‌السلام) آمده است:
«عن ابی الحسن العسکری (علیه‌السلام) فی حدیث - قال: لا تصم الا للرؤیة؛
در حدیثی از امام عسکری (علیه‌السلام) نقل است که فرمودند: روزه نگیر مگر زمانی که
هلال ماه را رویت کردی.»
مرحوم
علامه حلی (رحمه‌الله) نیز از قول
حضرت امیر (علیه‌السلام) چنین می‌نویسد:
«وعن اسحاق بن عمّار، عن ابی عبد اللَّه (علیه‌السلام)، قال: «فی کتاب علیّ (علیه‌السلام): صم لرؤیته وافطر لرؤیته، وایّاک والشکّ والظنّ، فان خفی علیکم فاتمّوا الشهر الاوّل ثلاثین.»
«امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: در
کتاب حضرت علی (علیه‌السلام) آمده است: هنگام رویت هلال روزه بگیرید و هنگام رویت هلال افطار کنید. بر شما باد که از شک و گمان به دور باشید. اگر رویت هلال برای شما مخفی شد، ماه اول را سی روزه کامل کنید.»
همچنین در نامه
امام رضا (علیه‌السلام) به
مامون عباسی، حضرت در باب ماه رمضان چنین نوشتند:
«وصیام شهر رمضان فریضة یصام للرؤیة ویفطر للرؤیة؛
و روزه ماه رمضان از چیزهایی است که
خداوند متعال بر بندگانش واجب کرده است که با رویت هلال روزه گرفته می‌شود و یا رویت هلال افطار می‌شود.»
بعد از ذکر نمونه‌هایی از روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام)، به چند نظر از آرای فقهی علمای
شیعه در این مورد می‌پردازیم.
مرحوم
شیخ طوسی (رحمه‌الله) نیز چنین می‌نویسد:
«مسالة ۸: علامة شهر رمضان ووجوب صومه احد شیئین، اما رؤیة الهلال او شهادة شاهدین.»
«مساله هشتم: نشانه ماه رمضان و وجوب روزه آن یکی از این دو چیز است: یا رویت ماه
[توسط خود فرد
] یا
شهادت دو نفر
[به دیدن ماه
].»
و به همین مضمون در
مبسوط است.
مرحوم
ابن‌ادریس حلی هم به این مطلب اشاره می‌کنند:
«علامة شهر رمضان ووجوب صومه احد شیئین: امّا رؤیة الهلال، او شهادة شاهدین.»
«نشانه ماه رمضان و وجوب روزه آن یکی از دو چیز است: یا دیدن ماه
[توسط فرد
] و یا شهادت دو نفر
[عادل به دیدن ماه
].»
آیت الله مروارید نیز چنین می‌نویسد:
علامة شهر رمضان ووجوب صومه احد شیئین: اما رؤیة الهلال او شهادة شاهدین، فان غم عد شعبان ثلاثین یوما و یصام بعد ذلک بنیة الفرض.
نشانه ماه رمضان و وجوب روزه آن یکی از دو چیز است: یا رویت هلال ماه و یا شهادت دو نفر
[عادل
]. اگر ماه پوشید شد، سی روز از
ماه شعبان شمرده و روز بعد را به
نیت وجوب [اول ماه رمضان
] روزه می‌گیرد.
با مراجعه به کتب شیعه اعم از کتب روایی و نظرات علمای شیعه در یافتیم که
شیعیان برای اثبات
ماه رمضان یا باید
رویت هلال ماه ثابت شود و اگر هلال ماه دیده نشد، سی روز از ماه گذشته باشد و این کلام
ابن‌تیمیه دروغی بیش نبود.
موسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «بررسی دروغ ابن تیمیه پیرامون افطار شیعیان »
