افشای اسرار حرفه‌ای
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
افشای اسرار حرفه‌ای از اصطلاحات
علم حقوق بوده و به معنای افشای امری است که به مناسبت
شغل و حرفه‌ای در اختیار فرد قرار می‌گیرد و
مصلحت مشروع، اقتضا می‌کند که آن امر مخفی بماند. شرائط تحقق
جرم افشای اسرار حرفه‌ای عبارتند از: رکن مادّی یا عمل افشای سرّ، شخصیت رازدار، وجود سرّ حرفه‌ای، عنصر معنوی جرم و افشای سرّ به موجب قانون تجویز نشده.
سرّ در
لغت به هر کار پوشیده و مخفی اطلاق می‌گردد،
یعنی امری که
انسان آنرا در درون خود مخفی نگه می‌دارد، و ملاک‌های اساسی برای سرّ چند چیز است ۱- افشای آن به
آبرو و حیثیت افراد لطمه وارد کند، ۲- مصلحت مشروع اقتضا نماید که آن سرّ مخفی بماند؛ ۳- افراد محدودی آن راز و سرّ را بدانند. منظور از حرفه‌ای اینست که اشخاص آن راز و سرّ را به مناسبت حرفه و شغل بدست آورده باشند.
بنابراین می‌توان سرّ را امری دانست که به مناسبت شغل و حرفه‌ای در اختیار دیگری قرار می‌گیرد و مصلحت مشروع، اقتضا می‌کند که آن سرّ مخفی بماند. به همین علت است که این قبیل اسرار را
اسرار حرفه‌ای نامند و خود آن اشخاص را رازداران قهری می‌خوانند. و ملاک قابل مجازات بودن افشای اسرار، قوت جنبۀ عمومی این عمل است؛ چون دارا بودن شغل و حرفه‌ای که مردم نیازمند مراجعه به آن می‌باشند موجب اطمینان مردم شده و مردم با تکیه بر این اطمینان راز و سرّ خود را پیش از این افراد بازگو می‌کنند و افشای راز موجب بی اعتمادی مردم می‌شود و موجب اختلال در
نظم اجتماعی خواهد شد.
ماده ۶۴۸ «
قانون مجازات اسلامی» مقرر می‌دارد: اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیّه کسانی که به مناسبت شغل و حرفۀ خود محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یکسال حبس و یا یک ملیون و پانصد هزار تا شش ملیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند».
شرائط تحقق جرم شامل رکن مادّی یا عمل افشای سرّ، شخصیت رازدار، وجود سرّ حرفه‌ای، عنصر معنوی جرم و افشای سرّ به موجب
قانون تجویز نشده است.
مقصود از افشا سرّ، اعلام و اِفْهام آن به دیگران است، ممکن است اعلام به وسایل کتبی اعم از مطبوعاتی و غیر مطبوعاتی صورت پذیرد و ممکن است به صورت زبانی باشد. تعداد اشخاصی که به آنان افشا می‌شود شرط نیست. بازگو کردن سرّ ولو به عنوان کاملاً خصوصی و محرمانه به یک نفر نیز مشمول این ماده خواهد بود. همینطور افشای قسمتی از سرّ در صورتیکه دارای وضوح کافی باشد از مصادیق این ماده خواهد بود. و همچنین مطلع بودن قبلی افرادی از موضوع سر، مجوزی برای افشای آن از طرف راز دار حرفه‌ای نیست.
فاش کننده مطلب باید از جمله کسانی باشد که به مناسبت شغل یا حرفۀ خاص خود، محرم اسرار مردم می‌باشند. بنابراین افراد و اشخاص محدود و معیّنی مکلف به حفظ اسرار خواهند شد.
قانونگذار در مادۀ ۶۴۸ اطباء و جراحان و ماماها را رازداران حرفه‌ای معرفی کرده است.
امر فاش شده در میان صاحب سرّ و طرف او جنبۀ نهانی داشته و دیگران از آن با خبر نباشند بعلاوه مطلب به نحوی باشد که صاحب آن فقط به اعتبار حرفه و موقعیّت طرف، ناگزیر از ابراز آن به او شده باشد. ولی شرط نیست که سرّ به نحوی باشد که افشای آن موجب ضرر شخصی صاحب آن نیز گردد؛ چون در این مورد آنچه موجب مجازات است نفس عمل افشای سرّ حرفه‌ای است.
جرم افشای اسرار حرفه‌ای از جرائم عمدی است و تحقق عمد ناظر به آن است که مرتکب سرّی را که باید نزد او محفوظ بماند آگاهانه بازگو کند. بنابراین وجود
عمد عامّ مرتکب به حس اعتماد و اطمینان مردم نسبت به وضع خاص اجتماعی و شغل و حرفه‌اش کافی برای تحقق جرم است و نیاز به قصد اضرار به غیر یا (عمد خاص) ضرورت ندارد. همچنین افشای غیرعمدی سر از ناحیۀ رازدار حرفه‌ای به علت سهل انگاری و بی‌دقتی و غیره نیز از شمول ماده خارج است.
چنانچه در متن ماده ۶۴۸ این شرط با عبارت زیر بیان شده است «هر گاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند:» اهم موارد تجویز شده از طرف قانون به این شرح است: ۱- گاهی برای تامین مصالح بهداشتی افراد
جامعه افشا سرّ از ناحیۀ رازداران حرفه‌ای مجاز است. ۲- در پاره‌ای از اوقات قانونگذار به منظور حفظ مصالح و منافع اجتماعی، اشخاص معینی را مکلّف به بیان اطلاعات. معلومات شغلی خود می‌نماید، هر چند آن اطلاعات واجد خصیصۀ سرّی باشند. مثلاً در مواقعی که جرم واقع شده ولی هنوز مرتکب آن تحت تعقیب قرار نگرفته است. و از این حیث اطلاعات آن اشخاص راجع به موضوع جرم جزو اسرار مرتکب» تلقی می‌شود در این قبیل موارد افشای چنین سرّی نه تنها جرم نیست بلکه خودداری از بیان بموقع آن جرم محسوب می‌شود مانند: موادّی از تعزیرات ناظر به اطلاع ضابطین
دادگستری و سایر مامورین صلاحیتدار از وجود
قمارخانه‌ها یا اماکن عمومی معدّ برای صرف
مشروبات الکلی است که مقامات مزبور مکلف به اعلام مراتب به دادسرا خواهند بود.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «افشاء اسرار حرفه‌ای»، تاریخ بازیابی ۹۹/۵/۶.
