اعراض ذاتیه متقابل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اعراض ذاتیه متقابل یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای اعراض غیر قابل اجتماع در موضوع در یک زمان است.

---

اعراض ذاتی یک موضوع نسبت به همدیگر دو گونه‌اند:
۱. اعراض ذاتی متقابل.
۲. اعراض ذاتی غیر متقابل.

---

اعراض ذاتی متقابل، اعراضی‌اند که در مقابل یکدیگر‌ند و تقابل دارند؛ یعنی در یک زمان با هم در موضوع اجتماع نمی‌کنند؛ مانند: هر خط یا مستقیم است یا منحنی و هر عدد یا زوج است یا فرد.
اعراض ذاتی غیر متقابل، اعراضی‌اند که متقابل نیستند؛ مانند: برخی از حیوانات، شناکننده، برخی راه‌رونده، برخی خزنده و برخی پرنده‌اند.

---

خواجه در اساس الاقتباس در تعریف اعراض ذاتی آورده است: «و آن محمولی باشد که لحوقش موضوع را به حسب ذات موضوع بود، نه به سبب امری عام‌تر یا خاص‌تر از او مانند: حرکت ارادی حیوان را و امثال این محمولات را باشد که مقابل نبود؛ مانند: تساوی زوایا با دو قائمه مثلث را…، و باشد که مقابل بود؛ مانند: زوجیت و فردیت عدد را و استقامت و انحنای خط را، و باشد که میان دو مقابل نیز متوسطی بود؛ مانند: نقصان و زیادت و مساوات عدد را و نقصان و زیادت و مساوات کم را و اگر چه به حقیقت این تثلیث از تقابل خاسته است و راجع با تقابل است».

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
(۲) خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
(۳) جبر، فرید، موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب.    

---