• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اعجاز علمی قرآن (پژوهشکده‌باقرالعلوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اعجاز علمی در اصطلاح عبارتست از گفتـار شگفت انگیز و جالب توجه و یا امـر خارق عادتی که به وسیله مدعی مقام نبوت ، به منظور اثبات ادعای رسالت همراه با تحدی و دعوت به مبارزه طلبی انجام می‌گیرد.
[۱] تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، ج۴ و۵، جزء ۵، ص۱۱، قم، الشریف الرضی، س ۱۴۰۹ هق ۱۹۸۹م، چ اول.
[۲] جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، ج۴، جزء ۸، ص۲۴۶، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، س ۱۴۱۹ هق ۱۹۹۸ م، چ اول.



"معجزه" از ماده "عجز"و در لغت به معنای ضعف و ناتوانی است.
[۳] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۵۸، لبنان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، س ۱۴۰۸ هق ۱۹۸۸ م، چ اول.


واژه معجزه و مشتقات آن، حدود ۲۶ مرتبه در قرآن به کار برده شده و در همه آن‌ها مراد معنای لغوی آن است.

در ابعاد اعجاز علمی قرآن، می‌توان به آن دسته از مسائل علمی اشاره کرد که هیچ‌یک از تمدن‌های بشری، در عصر نزول از آن آگاهی نداشتند و قرآن، از مسائل و اسرار علمی آن‌ها پرده برداشت، به‌صورتی که تنها پس از گذشت قرن‌ها و در سایه علوم تجربی، مورد تصدیق دانشمندان قرار گرفت، به گونه‌ای که نه قابل انکار است، نه معلول و نه نتیجه اطلاعات زمان نزول قرآن و این خود بهترین دلیل بر الهی و معجزه بودن قرآن است.
[۴] سبحانی، جعفر، الالهیات، ج ۳، ۴۱۸-۴۱۹، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲ه، چ سوم.    




۴.۱ - قرآن و جاذبه عمومی

"نیوتن" که با کشف قانون جاذبه عمومی ثابت نمود که برخلاف پندار " بطلیموس " که تصور می‌کرد ستارگان مانند میخ بر پیکر جسمی بی‌رنگ (فلک) کوبیده شده‌اند، میلیون‌ها منظومه شمسی و کهکشان‌ها و سحاب‌ها در فضا معلق، و در پرتو قانون جاذبه و قانون نیروی گریز از مرکز که در سراسر جهان آفرینش ، در تمام کرات، سیارات و کواکب و کهکشان‌ها و حتی میان دو ذرۀ بسیار کوچک و ناچیز حکم فرماست، از سقوط مصون و محفوظ مانده‌اند.
[۵] سبحانی، جعفر، الالهیات، ج ۳، ۴۱۸-۴۳۰، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲ه، چ سوم.    
ولی قرآن مجید متجاوز از ده قرن قبل از نیوتن به این حقیقت علمی در قرآن تصریح می‌فرماید:
«خَلَقَ السَّماواتِ بِغَیرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها وَ أَلْقی‌ فِی الْأَرْضِ رَواسِی أَنْ تَمیدَ بِکُمْ...»
[۶] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۰.    

«او آسمان‌ها را بدون ستونی که آن را ببینید آفرید، و در زمین کوه‌هایی افکند تا شما را نلرزاند (و جایگاه شما آرام باشد)»
توضیح این‌که جمله «ترونها» صفت لفظ «عمد» جمع «عمود» می‌باشد و ضمیر در «ترونها» به عمد بر می‌گردد و معنای جمله چنین است: «خداوندی که آسمان‌ها را بر افراشت بدون ستونی که دیده شود و در حقیقت، آیه ستون مرئی را نفی می‌کند نه اصل ستون را» این نظریه را، بسیاری از مفسران از جمله ابن عباس و علامه طباطبائی اختیار کرده‌اند.
[۷] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۲۹۱، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.    
[۸] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۲۱۶، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.
[۹] طوسی، التبیان، ج۶، ص۲۱۳، (بی نا، بی تا).    
[۱۰] یوسف الحاج، احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۱۰.

رضائی اصفهانی ، در بحث جاذبه عمومی به علاوه آیات مذکوره آیه ۲۵ مرسلات و آیه ۴۱ فاطر را نیز دلیل برای جاذبه عمومی دانسته اند.
[۱۱] رضائی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۱۲۸.


۴.۲ - قرآن و بادهای تلقیح کننده

قرآن آن‌جا که دربارۀ باد ، ایـن پدیدۀ طبیعی، از نظر نقشی که در زمینه تلقیح دارد سخن می‌گوید چنین می‌فرماید:
«وَ أَرْسَلْنَا الرِّیاحَ لَواقِحَ فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَسْقَیناکُمُوهُ وَ ما أَنْتُمْ لَهُ بِخازِنینَ»
[۱۲] حجر/سوره۱۵، آیه۲۲.    

«ما بادها را برای بارور ساختن (ابرها و گیاهان) فرستادیم و از آسمان آبی نازل کردیم، و شما را با آن سیراب ساختیم در حالی که شما توانایی حفظ و نگهداری آن را نداشتید!»
در این‌جا خداوند با صراحت نقش باد را در آبستن کردن ابرها بیان کرده و به دنبال آن نزول باران را خبر می‌دهد. یعنی همان مسائل دقیقی که پس از پیشرفت‌های علمی فراوان تازه برای انسان‌ها کشف گردیده است.
[۱۳] دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۴۷، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
[۱۴] هاشمی نژاد، عبدالکریم، رهبران راستین، ج۲، ص۲۹۳- ۲۹۴، ایران بی نا و بی تا.


۴.۳ - قرآن و کروی بودن زمین

«.. یکَوِّرُ اللَّیلَ عَلَی النَّهارِ وَ یکَوِّرُ النَّهارَ عَلَی اللَّیلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یجْری لِأَجَلٍ مُسَمًّی أَلا هُوَ الْعَزیزُ الْغَفَّارُ»
[۱۵] زمر/سوره۳۹، آیه۵.    

« شب را بر روز می‌پیچد و روز را بر شب و خورشید و ماه را مسخّر فرمان خویش قرار داد هر کدام تا سرآمد معینی به حرکت خود ادامه می‌دهند آگاه باشید که او قادر و آمرزنده است!»
"یکور" از ماده "تکویر" به معنی پیچیدن است مانند پیچیدن عمامه به دور سر ، نکته لطیفی که در این تعبیر قرآنی، نهفته است بیان‌گر کروی بودن زمین می‌باشد به این معنا که زمین دور خود گردش می‌کند، و بر اثر این گردش، نوار سیاه شب، و نوار سفید روز، دائما گرد آن می‌گردند.
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۳۷۶، تهران، دار الکتب الإسلامیة س۱۳۷۴ ش‌ چ اول.
[۱۷] دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۳۰، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱، ص۲۴۶۲۵۵،قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب‌، س۱۴۲۱ ق‌، چ اول.

[۱۹] مروان وحید شعبان، التفتنازی، اعجاز القرآنی فی ضوء الاکتشاف العلمی الحدیث، ج‌۱۵، ص۱۹، بیروت، دار المعرفه، چ اول، س ۱۴۲۷هـ، ۲۰۰۶م.


۴.۴ - قرآن و حرکت دورانی زمین

یکی از ویژگی‌های دیگر علمی قرآن این است که قرآن از حقیقت جریان و متحرک بودن زمین خبر می‌دهد:
«وَ تَرَی الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِی تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذی أَتْقَنَ کُلَّ شَی‌ءٍ إِنَّهُ خَبیرٌ بِما تَفْعَلُونَ»
[۲۰] نمل/سوره۲۷، آیه۸۸.    

«کوه‌ها را می‌بینی، و آن‌ها را ساکن و جامد می‌پنداری، در حالی که مانند ابر در حرکتند این صنع و آفرینش خداوندی است که همه چیز را متقن آفریده او از کارهایی که شما انجام می‌دهید مسلّماً آگاه است!»
کلمه "تمر مر سحاب" دلالت بر حرکت دورانی زمین دارد و این حرکت به‌گونه‌ای تنظیم شده که قابل احساس و درک با هواس بشری نمی‌باشد.
[۲۱] یوسف الحاج احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۰۶-۲۰۹.


(۱) ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، لبنان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، س ۱۴۰۸ هق ۱۹۸۸ م، چ اول.
(۲) تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، قم، الشریف الرضی، س ۱۴۰۹ هق ۱۹۸۹م، چ اول.
(۳) جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، س ۱۴۱۹ هق ۱۹۹۸ م، چ اول.
(۴) دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
(۵) رضائی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن.
(۶) سبحانی، جعفر، الالهیات، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲هـ، چ سوم.
(۷) سبحانی، جعفر، خدا و پیامبر اسلام، قم انتشارات توحید س۱۳۵۹.
(۸) طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.
(۹) طوسی، التبیان، (بی نا، بی تا).
(۱۰) قرآن کریم.
(۱۱) مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة س۱۳۷۴ ش‌ چ اول.
(۱۲) مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب‌، س۱۴۲۱ ق‌، چ اول.
(۱۳) مروان وحید شعبان، التفتنازی، اعجاز القرآنی فی ضوء الاکتشاف العلمی الحدیث، بیروت، دار المعرفه، چ اول، س ۱۴۲۷هـ، ۲۰۰۶م.
(۱۴) هاشمی نژاد، عبدالکریم، رهبران راستین، ایران بی نا و بی تا.
(۱۵) یوسف الحاج، احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره؛ دمشق: مکتبته ابن حجر، چ دوم، س۱۴۲۴هـ، ۲۰۰۲م؛

۱. ↑ تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، ج۴ و۵، جزء ۵، ص۱۱، قم، الشریف الرضی، س ۱۴۰۹ هق ۱۹۸۹م، چ اول.
۲. ↑ جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، ج۴، جزء ۸، ص۲۴۶، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، س ۱۴۱۹ هق ۱۹۹۸ م، چ اول.
۳. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۵۸، لبنان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، س ۱۴۰۸ هق ۱۹۸۸ م، چ اول.
۴. ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، ج ۳، ۴۱۸-۴۱۹، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲ه، چ سوم.    
۵. ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، ج ۳، ۴۱۸-۴۳۰، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲ه، چ سوم.    
۶. ↑ لقمان/سوره۳۱، آیه۱۰.    
۷. ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۲۹۱، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.    
۸. ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۲۱۶، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.
۹. ↑ طوسی، التبیان، ج۶، ص۲۱۳، (بی نا، بی تا).    
۱۰. ↑ یوسف الحاج، احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۱۰.
۱۱. ↑ رضائی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۱۲۸.
۱۲. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۲۲.    
۱۳. ↑ دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۴۷، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
۱۴. ↑ هاشمی نژاد، عبدالکریم، رهبران راستین، ج۲، ص۲۹۳- ۲۹۴، ایران بی نا و بی تا.
۱۵. ↑ زمر/سوره۳۹، آیه۵.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۳۷۶، تهران، دار الکتب الإسلامیة س۱۳۷۴ ش‌ چ اول.
۱۷. ↑ دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۳۰، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱، ص۲۴۶۲۵۵،قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب‌، س۱۴۲۱ ق‌، چ اول.
۱۹. ↑ مروان وحید شعبان، التفتنازی، اعجاز القرآنی فی ضوء الاکتشاف العلمی الحدیث، ج‌۱۵، ص۱۹، بیروت، دار المعرفه، چ اول، س ۱۴۲۷هـ، ۲۰۰۶م.
۲۰. ↑ نمل/سوره۲۷، آیه۸۸.    
۲۱. ↑ یوسف الحاج احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۰۶-۲۰۹.


پژوهشکده باقرالعلوم، برگرفته از مقاله «اعجاز علمی».    


رده‌های این صفحه : اعجاز قرآن | قرآن شناسی
جعبه ابزار