اعتدال دین اسلام (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از ویژگی‌های
اسلام که در
آیات قرآن به آن اشاره شده، «اعتدال» است.
دین [اسلام، آیینی
معتدل و میانه در توجه به مادیات و معویات:
۱. «وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا ...؛
همان گونه (که قبله شما، یک
قبله میانه است) شما را نیز،
امت میانه‌ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط؛) تا بر مردم گواه باشید؛ و پیامبر هم بر شما گواه است....» اعتدال امت اسلام به سبب اعتدال آیینشان (اسلام) است.
۲. «قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛
بگو: پروردگارم مرا به راه راست هدایت کرده؛ آیینی پابرجا (و ضامن
سعادت دین و دنیا)؛
آیین ابراهیم؛ که از آیینهای خرافی روی برگرداند؛ و از
مشرکان نبود.» «قیما» به معنای چیزی است که هیچ گونه اعوجاجی نداشته و از
استقامت کامل برخوردار باشد.
۳. «وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا وَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛
و (به من دستور داده شده که: ) روی خود را به آیینی متوجه ساز که از هر گونه
شرک، خالی است؛ و از مشرکان مباش!»
۴. «قُلْ كُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِيِّ وَمَنِ اهْتَدَى؛
بگو: «همه (ما و شما) در انتظاریم! (ما در انتظار وعده
پیروزی، و شما در انتظار
شکست ما!) حال که چنین است، انتظار بکشید! اما بزودی می‌دانید چه کسی از اصحاب
صراط مستقیم، و چه کسی هدایت یافته است!» «سوی» در جایی اطلاق می‌شود که چیزی از افراط و تفریط مصون باشد.
۵. «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ؛
پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این
فطرتی است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی‌دانند!»
به اعتقاد
امام خمینی اعتدال در عقیده و سلوک الهی با اعتقاد به
توحید و
تسلیم در برابر حق‌تعالی تامین می‌شود از این رو کسی که محجوب به کفر و شرک شود از مسیر اعتدال در سلوک منحرف شده است. به باور ایشان صراط، باطن حرکت و سیر انسان در عالم طبیعت است که در آن عالم بروز و ظهور می‌یابد و این صراط از عالم دنیا آغاز می‌شود و طرف دیگر آن بهشت و مقام الوهیت است و در صورت انحراف از راه راست، به جهنم منتهی می‌شود.
به اعتقاد ایشان این اعتدال، همان صراطی است که رب انسان کامل بر آن است؛ زیرا حق‌تعالی به مقام اسم جامع بر صراط مستقیم است چنانچه آیه «
(اِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ)»
بر آن دلالت دارد.
به باور امام خمینی از آنجا که انسان کامل مظهر همه اسماء و صفات و مربوب حق‌تعالی به اسم جامع الله است و هیچ‌یک از اسماء در آن غلبه تصرف ندارد، دارای مقام اعتدال وسطیت و برزخیت کبری است و سیرش بر طریق مستقیم است، بالاترین مرتبه استقامت که
استقامت مطلقه است در انسان کامل ختمی و برای دیگر اولیا و مؤمنین این اعتدال دینی به تبع آن حضرت می‌باشد؛ اما دیگر موجودات استقامتشان کامل نبوده و صراط آنها یا به سوی لطف و جمال و یا به طرف قهر و جلال
انحراف دارد. پس قلوبی که از اعتدال خارج و از فطرت مستقیم خارج شده‌اند رو به طبیعت و اسفل السافلین می‌آورند.
احکام روابط و اخلاق جنسی در اسلام، احکامی معتدل و به دور از
افراط و
تفریط:
«وَاللّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَن تَمِيلُواْ مَيْلًا عَظِيمًا؛
خدا می‌خواهد شما را ببخشد (و از آلودگی پاک نماید)، اما آنها که پیرو شهواتند، می‌خواهند شما بکلی منحرف شوید.»
خداوند، آرای هواپرستان را در روابط جنسی مقابل احکام خویش (در
آیات قبل) شمرده و با وصف آن آرا به انحرافی بودن، به
اعتدال احکام الهی و دوری آن از افراط و تفریط اشاره کرده است.
صراط مستقیم (قرآن).
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۵۰، برگرفته از مقاله «اعتدال دین اسلام». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
