اصول ترکیب الادویة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«اصول ترکیب الادویة» تالیف
نجیب الدین محمد بن علی بن عمر سمرقندی (متوفی ۶۱۹ ق) را باید از جمله قرابادینها شمرد.
سمرقندی در مقدمه کتاب می‌گوید که
تقرب به
خداوند متعال به هر وسیله‌ای واجب است و چه بهتر که این وسیله، وسیله‌ای باشد که نفع آن به عموم مردم برسد و سپس دانش طب را ذریعه‌ای برای تقرب به خداوند بیان می‌کند. وی انگیزه اش را از نگارش این اثر نگارش کتابی مفید و سهل الوصول در رابطه با
ادویه و اصول ترکیب آن دانسته است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی و ۱۹ باب است. مصحح در مقدمه‌ای کوتاه مطالبی پیرامون زندگی مؤلف و آثار او، شیوه تصحیح کتاب و اصول ترکیب ادویه و جایگاه آن نگاشته است.
مؤلف در بعضی از ابواب به ساخت نوعی خاص از
دارو می‌پردازد و در بعضی دیگر به داروهایی برای
بیماری خاص اشاره می‌کند. وی نسخه‌هایی را همراه با خواص آنها و شیوه ساخت و ترکیب ادویه ذکر می‌کند. همچنین به نحوه و زمان مصرف بعضی از داروها نیز اشاره می‌کند. در ابتدای بعضی از بخش‌ها نیز به بعضی مباحث کلی مرتبط با آن بخش می‌پردازد.
مبحث ترکیب ادویه (قرابادین) از مباحث مهم در
طب است، چرا که در درمان بیماری‌ها آنچه بیش از همه مورد توجه است داروها است که ساخت داروها نیز بدون آشنایی و تسلط بر مباحث ترکیب ادویه امکان پذیر نیست. سمرقندی نیز با توجه به این اهمیت به تحریر این کتاب همت گماشته است.
مؤلف در نگارش این اثر سعی نموده اولا موارد کاربردی و سودمند را نقل کند، از این رو این اثر در مقایسه با بسیاری از کتاب‌های قرابادین دیگر مختصر و موجز است. ثانیا سعی کرده مباحث مهم و اصلی را از قلم نیندازد به همین سبب- با وجود اختصار- اثری جامع است.
افزون بر این، شیوه بیان مطالب و نثر ساده و روان مؤلف نیز مطالعه کتاب را برای کسانی که به
زبان عربی آشنایی دارند سهل می‌کند.
کتاب به همت نجلاء قاسم عباس و بر اساس سه نسخه خطی موجود در کتابخانه موزه
عراق تصحیح و تحقیق شده است.
علاوه بر تصحیح متن، تدوین و تنظیم فهرست مصطلحات طبی، فهرست
ادویه گیاهی، فهرست
ادویه معدنی، فهرست داروهای مرکب و معرفی اوزان به کار رفته در متن کتاب و بیان معادل امروزی این اوزان از دیگر کارهایی است که محقق این اثر انجام داده است. فهرست مطالب نیز در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌های نسبتا مفصل این اثر پیرامون اختلاف نسخ، توضیح و شرح لغات، مفردات و
امراض تدوین شده است.
نجیب الدین سمرقندی
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
