اشتَعَلَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اشتَعَلَ:
(وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا) اشتَعَلَ: از
«اشتعال» به معنى «
شعله‌ور شدن و برافروختگى آتش» است.
آيه مورد بحث درباره دعاى
زکریا به‌سوى
پروردگار است تا
خداوند در سن پيرى و كهولت فرزندى به او عنايت فرمايد، آن‌جا كه خداى خود را در خلوتگاه عبادت چنين مى‌خواند:
«گفت پروردگارا! استخوانم سست شده و
شعله‌هاى پيرى تمام سرم را فراگرفته است...»
(وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً)
به موردی از کاربرد
اشتَعَلَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَ لَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا) (گفت: «پروردگارا! استخوانم سست شده؛ و
شعله پيرى سرم را فراگرفته؛ و من هرگز در دعاى تو اى پروردگار من، از اجابت محروم نبوده‌ام.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
اشتعال به معناى انتشار زبانه آتش و سرايت آن است، در هر چيزى كه قابل احتراق باشد. در مجمع البيان گفته: جمله
(وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً) از بهترين استعارات است، و معنايش اين است كه سفيدى موى در سر من منتشر شده آن چنان كه شعاع آتش منتشر مى‌شود، كانه منظور از شعاع آتش همان زبانه آن است.
آيه مورد بحث درباره دعاى زكريا به‌سوى پروردگار است تا خداوند در سن پيرى و كهولت فرزندى به او عنايت فرمايد، آن‌جا كه خداى خود را در خلوتگاه عبادت چنين مى‌خواند:
«گفت پروردگارا! استخوانم سست شده و شعله‌هاى پيرى تمام سرم را فراگرفته است...»
با توجه به آيه فوق، تشبيه آثار پيرى به
شعله‌اى كه تمام سر را فرا مى‌گيرد، تشبيه جالبى است، زيرا؛
• از يک‌سو خاصيت شعله آتش اين است كه زود گسترده مى‌شود و هرچه در اطراف آن است فرا مى‌گيرد.
• از سوى ديگر شعله‌هاى آتش درخشندگى خاصى دارد و از دور جلب توجه مى‌كند.
• از سوى سوم هنگامى كه آتش محلى را فرا گرفت چيزى كه از آن باقى مى‌ماند همان خاكسترهاست.
«زكريا» فراگيرى پيرى و سفيدى تمام موى سرش را، به
شعله‌ور شدن آتش و درخشندگى آن و خاكستر سفيدى را كه بر جاى مى‌گذارد، تشبيه كرده است و اين تشبيهى بسيار رسا و زيبا است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اشتَعَلَ»، ج۲، ص۵۰۲.
