استعلاء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استعلاء یکی از
قواعد علم تجوید بوده و همچنین به معنی طلب
برتری می باشد.
از معنای نخست به مناسبت در باب
صلات و از معنای دوم در
اصول فقه، بحث
اوامر سخن گفته‌اند.
استعلا اظهار بزرگی در مقام طلب چیزی است.
ـــ استعلاء به معنی بالا گرفتن
زبان به طرف
کام هنگام
تلفظ حرف و نیز برتری طلبیدن می باشد.
ـــ استعلا به معنای اظهار علو و بزرگی در مقام طلب چیزی با بلند کردن صدا و یا حالت بزرگی به خود گرفتن می‌باشد؛ به بیان دیگر، استعلا، مقابل
علو (بزرگی و رفعت مقام واقعی) می‌باشد و به حالتی گفته می‌شود که شخص هنگام امر کردن و
طلب چیزی، به خود می‌گیرد و از موضع بالا و برتر با
مأمور سخن می‌گوید، حتی اگر در واقع، مقام مأمور بالاتر از مقام او باشد؛ بنابراین شخص
مستعلی، ممکن است در واقع نیز عالی رتبه باشد و ممکن است دارای مقام عالی نباشد.
استعلاء به معنای نخست از
اصطلاحات علم تجوید است.
عالمان علم تجوید
حروف را به لحاظ
کیفیّتِ عارض بر آنها به اقسامی، از جمله
حروف مُستَعلی تقسیم کرده‌اند.
به طور کلّی رعایت قواعد
تجویدی که دخالتی در
صحیح ادا کردن حروف ندارند
واجب نیست، حتّی برخی در
استحباب آن نیز اشکال کرده‌اند.
آیا در تحققِ
امر، استعلاء – یعنی صدور امر از آمر همراه با اظهار برتری - شرط است؟
دیدگاه
اصولیان در این باره مختلف است.
اصولی‌ها در این مسئله که آیا در ماده امر به معنای طلب، علو و استعلا معتبر است یا نه، اختلاف دارند:
۱. گروهی، مانند مرحوم «
آخوند خراسانی »، وجود علو را به تنهایی شرط می‌دانند، هر چند که شخص عالی در مقام طلب،
تواضع نماید؛
۲. برخی، مانند مرحوم «
امام خمینی »، وجود علو و استعلا، هر دو، را شرط می‌دانند؛
۳. بعضی، وجود استعلا را به تنهایی کافی می‌دانند؛
۴. برخی دیگر، مانند مرحوم «
بروجردی »، وجود هیچ یک را شرط نمی‌دانند؛
۵. عده‌ای، وجود یکی از آن دو را کافی می‌دانند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۸۲، برگرفته از مقاله «استعلا». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۶۴-۴۶۵.
