ادراک اجتماعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ادراک اجتماعی، یکی از مباحث مطرح در
روان‌شناسی اجتماعی بوده و به معنای فرایند فعالی است که موجب فهم و درک
رفتار دیگران می‌شود. از آن‌جا که زندگی ما اجتماعی است درک درست و دقیق رفتارهای دیگران نقش مهمی در زندگی ما ایفا می‌کند. در این مقاله بعد از بررسی مفهوم ادراک اجتماعی به بررسی انواع آن می‌پردازیم.
ادراک اجتماعی، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی اجتماعی است. ما در زندگی روزمره همواره در حال قضاوت درباره رفتارهای دیگران هستیم و می‌خواهیم بدانیم دیگران چه چیزی را دوست دارند، چه کاری را می‌خواهند انجام دهند و چرا رفتار خاصی از خود نشان می‌دهند. در هر یک از این موارد ما با ادراک دیگران روبه‌رو هستیم. از آن‌جا که زندگی ما اجتماعی است درک درست و دقیق رفتارهای دیگران نقش مهمی در زندگی ما ایفا می‌کند.
ادراک اجتماعی، فرایند فعالی است که موجب فهم و درک رفتار دیگران می‌شود. ادراک اجتماعی اشکال متفاوتی دارد. از طریق علایم غیرکلامی مانند حالات چهره و تماس چشمی می‌توانیم به احساسات دیگران پی ببریم. به کمک
اسناد (Attribution) قصد و انگیزه رفتارهای دیگران را می‌فهمیم و علت رفتارهای متفاوت آن‌ها را درک می‌کنیم. از طرفی ادراک اجتماعی، مستلزم تلاش برای شکل‌دهی برداشت‌های منسجم از دیگران است. شکل‌گیری
برداشت (Impression Formation) در اولین تماس با افراد در ذهن‌مان ایجاد می‌شود که در تعاملات بعدی بسیار مهم و تاثیرگذار هستند.
ارتباط غیرکلامی (Nonverbal Communication): ما در فرایند طبیعی ادراک می‌خواهیم از عواطف و احساسات دیگران اطلاع پیدا کنیم. عوامل زودگذری همچون تغییر خلق،
هیجان، خستگی و بیماری همگی ممکن است بر نحوه تفکر و رفتار فرد تاثیر بگذارد. برای پی بردن به احساسات فرد باید از شیوه‌های غیرکلامی و غیرمستقیم استفاده کنیم. اطلاعات مربوط به حالات درونی و احساسات افراد را می‌توان از
حالات چهره،
تماس چشمی، تن صدا،
زبان بدنی و تماس جسمی به دست آورد. در زبان فارسی ترکیبات ادبی مختلفی مانند چهره باز، چهره گشاده، اهریمن چهره، پری چهره و مانند آن‌ها نشان می‌دهد که ارتباط میان تجارب هیجانی و حالات چهره، ارتباط واقعی و بسیار اساسی است.
از طریق کسب اطلاعات صحیح از احساسات دیگران، گام نخست را در زمینه ادراک اجتماعی برمی‌داریم و نیازمندیم علل رفتار دیگران و صفات ماندگار افراد را بدانیم. فرایندی که از طریق آن در پی کسب اطلاعات درباره فهم چرایی رفتار برمی‌آییم "اسناد" نامیده می‌شود.
هایدر (Heider) نیز بیان می‌کند اسناد، عبارت از فرایندی است که افراد به کار می‌گیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند. نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست می‌آوریم بر ارتباطات ما تاثیر می‌گذارد.
از این‌رو اسنادها نقش مهمی در بسیاری از جنبه‌های
رفتار اجتماعی از جمله
متقاعدسازی،
پیش‌داوری،
ارتباطات درازمدت،
نفوذ اجتماعی و
تعارض ایفا می‌کنند. به دلیل پیچیدگی اسناد، نظریه‌های بسیاری برای تبیین نحوه عمل آن پیشنهاد شده است که در حقیقت هر یک از آن‌ها چارچوب‌هایی برای فهم چگونگی تلاش ما برای ادراک دنیای اجتماعی است. از جمله این نظریه‌ها می‌توان به نظریه‌هایدر،
جونز (Jonesf) و
دیویس، (Davis)
کلی، (Kelley)
شیور (Shaver) و
واینر (Weiner) اشاره کرد.
هم‌چنین در زمینه اسناد، سوگیری‌هایی وجود دارد که موجب می‌گردد رفتار فرد اشتباها به علت بیرونی یا درونی نسبت داده شود و به نتیجه‌گیری نادرست بیانجامد. به این سوگیری‌ها اصطلاحا "
خطای در اسناد" می‌گویند که عبارتند از:
خطای بنیادی اسناد، (Fundamental attribution error)
اثر عامل – ناظر (Actor-Observer Effect The) و
سوگیری خدمت به خود (The Self-Serving Bias) که هریک از آن‌ها به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود.
تمایل ما به اسناد دادن شکست‌های دیگران به عوامل درونی آنان و نسبت دادن موفقیت‌های آنان به عوامل بیرونی را "خطای بنیادی اسناد" می‌گویند. سوگیری خدمت به خود، یعنی شخص با بزرگ کردن سهم خود در مورد رفتارهای مثبت،
عزت نفس خود را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر سهم خود را در مورد رفتارهای منفی با سرزنش دیگران کاهش می‌دهد.
برداشت (Impression):
برداشت‌های اولیه از دیگران روند ارتباط ما را در آینده شکل می‌دهد. این برداشت‌های اولیه معمولا پس از شکل‌گیری قابل تغییر نیستند و لذا از اهمیت بالایی برخوردارند. مواد خام اولین برداشت از طریق قیافه ظاهری، (Physical Appearance) ساختمان بدنی، ویژگی‌های حرکتی شخص و لحن صدا به دست می‌آیند.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ادراک اجتماعی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۲۷.
