اخلاقیات آل فرعون (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخلاقیات
آل فرعون با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
آل فرعون، مدعی منشا
آسایش و مبارکی بودن خود از روی
خودپسندی و نسبت دهنده بدی به
موسی علیه‌السلام و پیروانش:
«وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَونَ بِالسِّنِينَ ... • فَإِذَا جَاءتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُواْ لَنَا هَذِهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُواْ بِمُوسَى وَمَن مَّعَهُ أَلا إِنَّمَا طَائِرُهُمْ عِندَ اللّهُ ...؛
و ما نزديكان فرعون (و قوم او) را به
خشکسالی گرفتار كرديم... اما (آنها نه تنها پند نگرفتند بلكه هنگامي كه نيكي (و نعمت) به آنها مي‌رسيد مي‌گفتند به خاطر خود ماست! ولي موقعي كه بدي (و بلا) به آنها مي‌رسيد مي‌گفتند از شومي موسی و كسان او است! بگو سرچشمه همه اين فالهای بد نزد خدا است (و شما را به خاطر اعمال بدتان
کیفر مي‌دهد)....»
«انما طائرهم عندالله» پاسخ خداوند به «یطیروا» است و استفاده می‌شود که آنان خود را منشا
خیر می‌دانسته‌اند و خدا آن را پندار دانسته و نفی کرده است.
تکیه بر
مال،
اولاد و احساس بی‌نیازی از خدا، منش آل فرعون:
«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُم ... • كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ ...؛
ثروتها و فرزندان كساني كه كافر شدند، نمي‌تواند آنان را از (
عذاب) خداوند باز دارد، (و از كيفر، رهايي بخشد) ... (عادت آنان در انكار و تحريف حقايق،) همچون عادت آل فرعون....»
برخی آیات قرآن، عجب را سبب خسارت در آخرت شمرده‌اند
(قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْاَخْسَرِینَ اَعْمَالً).
در برخی روایات نیز مفاسد پرشماری برای عجب ذکر شده است، از جمله آنکه عجب سبب هلاکت شخص می‌شود.
امام خمینی نیز نشانه‌هایی برای عجب بیان می‌کند و معتقد است شخص مبتلا به عجب به مردم با دیده خواری می‌نگرد، در دل و زبان مردم را سرزنش می‌کند و هر چه
عمل صالح از مردم ببیند، در آن مناقشه می‌کند، ولی اعمال خود را پاک می‌پندارد، همچنین عیوب مردم را به‌خوبی می‌بیند، اما از عیوب خود غافل است.
از جمله نشانه‌های عجب عبارت‌اند از:
۱- هلاکت انسان: امام خمینی با استناد به روایتی، عجب را سبب هلاک انسان معرفی می‌کند و معتقد است عجب افزون بر اینکه سبب مفاسد دیگری است، خود نیز از مهلکات است و ایمان و اعمال را نابود می‌کند.
۲- کوچک شمردن گناهان و بی‌توجهی به اصلاح نفس: زیرا عجب، حجاب غلیظی است که مانع می‌شود شخص زشتی‌های خود را مشاهده کند؛ ازاین‌رو خود را نیازمند اصلاح نمی‌داند، و این مصیبتی است که انسان را از همه کمالات بازمی‌دارد و به انواع نقایص مبتلا می‌کند.
۳- تمرد و دوری از قرب الهی: امام خمینی سبب مطرود شدن
شیطان از درگاه الهی و دوری او از قرب پروردگار را خودبینی و عجب شیطان می‌داند که خود را برتر از
آدم (علیه‌السلام) دانست؛ زیرا آفرینش او از آتش بود و آفرینش آدم از خاک.
۴- عدم توجه به رحمت حق: شخص مبتلا به عجب، به اعمال خود اعتماد می‌کند و خود را طلبکار خداوند و شایسته
ثواب می‌داند، این مسئله سبب می‌شود فرد خود را مستغنی بپندارد و به فضل و رحمت حق توجه نداشته باشد و گمان کند شایسته اجر و ثواب است.
۵- مبدا بودن برای رذایل: عجب مقدمه
تکبر و کفر است و زمینه ریا را به وجود می‌آورد؛ زیرا اگر انسان عمل خود را حقیر و کوچک بشمارد، اعمالش را به نمایش نمی‌گذارد و چنین عملی را برای دیگران انجام نمی‌دهد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۸۰، برگرفته از مقاله «اخلاقیات آل فرعون». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
