• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن‌ هارون بردیجی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بَردیجی، ابوبکر احمدبن هارون بن روح بردعی، محدث، فقیه و رجالی قرن سوم و چهارم است.
 



در حدود ۲۳۰ در بردیج ، از توابع بَرذعه در ارّان ( جمهوری آذریایجان کنونی)، چشم به جهان گشود
[۱] عمررضا کحاله، معجم المرجوع کنید به لفین، ج۲، ص۱۹۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۳] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۲، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و در رمضان ۳۰۱ در ۷۱ سالگی در بغداد دیده از جهان فروبست.
[۴] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).

بعضی از حفاظ و محدثان نسبت بردعی به احمدبن هارون را انکار می‌کنند و او را بردعی بردیجی می‌نامند.
[۵] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹ـ۱۵۰، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۶] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

از سوانح زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست.
به گفته معاصران و استادش، ابوسعید اشَجّ، بردیجی به شهرهای دیگر مسافرت می‌کرد و حدیث می‌نوشت.
[۷] محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴.
[۸] حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.

مسافرتهای او به اصفهان
[۹] احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۱۱۳، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴، چاپ افست تهران (بی تا).
[۱۰] فرجوع کنید به اد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۳۲۶، ج ۱، جزء ۱، نقلة الی العربیة محمودفهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
نیز احتمالاً به همین منظور بوده است.



ابوبکر بردیجی در زمان خود، از استادان و مشایخ بزرگ کسب معرفت کرد.
در نیشابور از محمدبن یحیی ذُهلی استماع حدیث کرد
[۱۱] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۱۲] حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
و نزد مشایخ بزرگی چون نصربن علی جهضمی، یحیی بن عبدالله کرابیسی، ابوسعید اشَجّ و هارون بن اسحاق همدانی تلمذ کرد.
[۱۳] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۴ـ ۱۹۵، مدینه (بی تا).
[۱۴] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۸ـ۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۱۵] حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.

ابوعمر مستملی در۲۵۵ در مسجد محمدبن یحیی ذُهلی از احمدبن هارون بردیجی حدیث شنیده و در بیان مقام بلند او گفته است که در میان ائمه اهل حدیث ، جز ابوبکر بردیجی کسی را نمی‌شناسم.
[۱۶] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

در بیروت از عباس بن ولیدبن مزید، در دمشق از زیدبن محمدبن عبدالصمد و ابازُرعه و در حِمْص از محمدبن عوف و دیگر محدثان و مشایخ بزرگ آن عصر حدیث آموخت.
[۱۸] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۱، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.




از شاگردان مشهور وی جعفربن احمدبن سنان قطان، ابوبکر محمدبن عبدالله شافعی، علی بن محمدبن لرجوع کنید به لرجوع کنید به و ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی را می‌توان نام برد.
[۱۹] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.

او از محدثان بزرگی است که شاگردان، مشتاقانه در محضرش حاضر می‌شدند.
[۲۱] احمدبن هارون بردیجی، طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، ج۱، ص۹، چاپ سکینه شهابی، دمشق ۱۹۸۷.




بردیجی در دوران زندگی خود، همواره مشغول جمع آوری حدیث بود،
[۲۲] حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
به طوری که ابن اثیر
[۲۳] ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۱۳۶، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
او را از پیشروان علم حدیث و یاقوت حموی
[۲۴] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
وی را، از بزرگان دانش حدیث خوانده اند.
همچنین حفاظ و محدثان مشهوری، چون ابوالحسن بن قبیس و ابوبکر خطیب، وی را در زمره حافظان صدیق آورده اند.
[۲۶] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳ـ۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

دارقُطْنی او را از موثّقان علم حدیث و مورد اعتماد علمای عصر خود می‌دانست.
[۲۷] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
[۲۸] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۲، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۲۹] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۳، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

شهرت بردیجی تا آنجاست که مشایخ همعصر حاکم نیشابوری در احادیث خود از وی روایت کرده اند، و سمعانی ،
[۳۰] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
به نقل از حاکم نیشابوری ، آورده است که شیخ ایشان، ابوعلی حافظ ، در مکه در ۳۰۳، از ابوبکر بردیجی حدیث شنیده است.



اما این قول که سفر ابوبکر به حج و وفات او در مکه در ۳۰۳ بوده، اشتباه ناشی از ضبط تاریخ وفات است؛ زیرا ابوعلی یک بار قبل از ۳۰۰ و بار دیگر در ۳۰۳ به مکه سفر کرده است، و بنا به قول بیش‌تر منابع وفات ابوبکر بردیجی در بغداد در ۳۰۱ روی داده است.
[۳۱] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۳۲] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).




از بردیجی این آثار بر جای مانده است: طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، در معرفی راویانی که همنام نداشته اند؛ و معرفة المتصل من الحدیث و المرسل والمقطوع و بیان الطرق الصحیحة، در علم حدیث .
[۳۳] محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب العلم و انواع المعارف، ج۲، ص۲۰۷، چاپ کودرا و ریبرا، ساراگوسا ۱۸۹۴ـ ۱۸۹۵.




(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
(۲) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۳) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۱۷/ ۱۹۹۵ـ۱۹۹۶.
(۴) احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصفهان، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴، چاپ افست تهران (بی تا).
(۵) محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب العلم و انواع المعارف، چاپ کودرا و ریبرا، ساراگوسا ۱۸۹۴ـ ۱۸۹۵.
(۶) احمدبن هارون بردیجی، طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، چاپ سکینه شهابی، دمشق ۱۹۸۷.
(۷) احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، مدینه (بی تا).
(۸) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
(۹) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۰) محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴.
(۱۱) فرجوع کنید به اد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۱، جزء ۱، نقلة الی العربیة محمودفهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۲) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
(۱۳) عمررضا کحاله، معجم المرجوع کنید به لفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۱۴) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.


 
۱. عمررضا کحاله، معجم المرجوع کنید به لفین، ج۲، ص۱۹۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۳. محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۲، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴. احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
۵. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹ـ۱۵۰، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۶. ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۷. محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴.
۸. حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۹. احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۱۱۳، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴، چاپ افست تهران (بی تا).
۱۰. فرجوع کنید به اد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۳۲۶، ج ۱، جزء ۱، نقلة الی العربیة محمودفهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۱. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۱۲. حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۱۳. احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۴ـ ۱۹۵، مدینه (بی تا).
۱۴. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۸ـ۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۱۵. حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۱۶. ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۱۷. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۶۴، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۱۷/ ۱۹۹۵۱۹۹۶.    
۱۸. ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۱، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۱۹. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۲۰. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۶۴، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۱۷/ ۱۹۹۵۱۹۹۶.    
۲۱. احمدبن هارون بردیجی، طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، ج۱، ص۹، چاپ سکینه شهابی، دمشق ۱۹۸۷.
۲۲. حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۲۳. ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۱۳۶، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
۲۴. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۲۵. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۶۵۶۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۱۷/ ۱۹۹۵۱۹۹۶.    
۲۶. ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳ـ۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۲۷. احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
۲۸. ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۲، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۲۹. محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۳، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۰. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۳۱. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
۳۲. احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
۳۳. محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب العلم و انواع المعارف، ج۲، ص۲۰۷، چاپ کودرا و ریبرا، ساراگوسا ۱۸۹۴ـ ۱۸۹۵.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَردیجی»، شماره۹۳۶.    






جعبه ابزار