• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن یوسف بغدادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: احمد بن یوسف بغدادی
مقالات مرتبط: احمد بن یوسف بغدادی (مقاله‌دوم).
دیگر کاربردها: ابن دایه (ابهام‌زدایی).


احمد بن یوسف مصری (پیش از ۲۶۵_۳۴۰ق) معروف به ابن دایه، ریاضیدان، منجم، مهندس، مورخ، ادیب، پزشک، شاعر و کاتب قرن سوم و چهارم هجری قمری بود. وی در مصر جذب دربار و در جایگاه کاتب در یکی از دیوان‌های طولونیان اشتغال یافت.


ابوجعفر احمد بن یوسف بن ابراهیم بغدادی مصری مشهور به ابن دایه، دلیل شهرت احمد و پدرش به ابن دایه در معرفی پدرش آمده است.
(ببینید: یوسف بن ابراهیم بغدادی)

یوسف بن دایه در سال ۲۲۵ هجری و یک سال پس از درگذشت ابراهیم بن مهدی، بغداد را ترک کرد و در مصر مقیم شد و در دربار طولونیان اشتغال یافت و در حدود سال ۲۶۵ هجری از دنیا رفت.
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۱۲.    

از عبارت‌های برخی منابع که گفته‌اند ابوجعفر در مصر به شهرت رسید،
[۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
بر می‌آید که احمد پیش از آمدن یوسف به مصر زاده شده و دوران رشد و کمال او در مصر بوده است.
اما با توجه به تاریخ درگذشت احمد در سال ۳۴۰ هجری،
[۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
به دست می‌آید که او مدتی پیش از درگذشت پدرش به دنیا آمده و بیش از هفتاد سال عمر کرده است.
پس به یقین ولادت او در بغداد نبوده است که اگر چنین باشد، عمر او را باید بیش از ۱۱۵ سال بدانیم که درست نیست و هیچ کس او را دارای عمر دراز ندانسته است.
احمد ابن دایه ریاضیدان، مهندس، ستاره شناسی،
[۴] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۰.    
تاریخ نگار، پزشک، ادیب و شاعری زبان آور و کاتبی زیرک بود.
[۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ۵۵۷-۵۶۰.    


احمد ابتدا نزد پدرش و پس از آن در مصر به تحصیل علم و ادب پرداخت و در ریاضیات تا آنجا پیش رفت که او را یکی از بزرگ‌ترین ریاضی دانان اسلامی سده چهارم هجری و هم تراز ثابت بن قره، ابوالوفاء، ابن عراق و خجندی به شمار آورده‌اند.
[۶] مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۸۷.    

محمد بن احمد بن خصیب از استادان و ابوبکر محمد بن احمد بن خروف شاگرد وی بوده‌اند.
[۷] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۳۴۳.    


گستره دانش و نام آوری علمی احمد ابن دایه، او را جذب دربار کرد و گویا در جایگاه کاتب در یکی از دیوان‌های طولونیان مشغول شد.
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
به احتمال فراوان از همین رو با ابوالحسن علی بن احمد مادرائی کاتب طولونیان ارتباط داشته و ماجرایی از انتظار خود و گروهی دیگر در جلوی خانه مادرائی را گزارش کرده است.
[۹] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۷۴، ص۲۱۳.    

در دانش ستاره شناسی نیز آوازه‌ای یافته و از منجمان آل طولون بوده است.
[۱۰] سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    


برخی از دانشمندان شیعه، ابوجعفر را شیعه و از دوستداران و ستایشگران اهل بیت (علیهم‌السّلام) معرفی کرده‌اند
[۱۱] سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    
[۱۲] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵۱.
و برخی تشیع او و برادرش قاسم را قرینه‌ای بر شیعه بودن پدرشان یوسف ابن دایه دانسته‌اند.
[۱۳] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۱۶.    


تاریخ درگذشت احمد ابن دایه را در سال ۳۴۰ هجری
[۱۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
و برخی متاخران در سال ۳۳۴ هجری
[۱۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۱۵.    
[۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶۰.    
در قاهره نوشته‌اند.
[۱۷] بات مالینی، آنری، زندگی نامه علمی دانشوران، ج۱، جزء۲، ص۳۷۷.


ابن دایه آثار و تالیفات بسیاری دارد که عبارت‌اند از:
• تفسیر کتاب الثمره،
[۱۸] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۰.    
الثمره نوشته بطلمیوس بوده و تفسیر ابن دایه بر آن را ابن طاووس داشته و آن را اثری نجومی شمرده است.
[۱۹] سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    

• اخبارالمنجمین؛
[۲۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
• اخبار ابراهیم بن المهدی؛ • حسن العقبی در باب تاریخ و رجال؛ • اخبار الاطباء؛ • سیرة احمد بن طولون؛ • سیرة ابی الجیش خمارویه؛ • سیرة‌ هارون بن ابی الجیش؛ • اخبار غلمان بنی طولون؛ • المکافاة؛ • مختصر المنطق؛ • الطبیخ؛
[۲۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
• رسالة فی النسبة و التناسب؛ • رسالة فی القسی المتشابه؛ • رسالة لابی سلیمان فی الطبایع المرکبه؛ • رسالة فی الاسطرلاب؛
[۲۲] مرکزدایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ص۴۸۶.
• السیاسة لافلاطون.
[۲۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
او اشعاری نیز دارد.
[۲۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۸۴.    

(دیگر منابع:
[۲۵] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۶۵.    
[۲۶] کندی، محمد بن یوسف، ولاة مصر، ص۱۹۲.
[۲۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۳.    
[۲۸] ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۷۰.    
[۲۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۰۷.    
[۳۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۷، ص۵۱۴.    
[۳۱] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۸۷.
[۳۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۹.    
[۳۳] قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی، ص۲۵.
[۳۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۰۷.    
).
۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۱۲.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
۴. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۰.    
۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ۵۵۷-۵۶۰.    
۶. ↑ مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۸۷.    
۷. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۳۴۳.    
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
۹. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۷۴، ص۲۱۳.    
۱۰. ↑ سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    
۱۱. ↑ سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    
۱۲. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵۱.
۱۳. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۱۶.    
۱۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
۱۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۱۵.    
۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶۰.    
۱۷. ↑ بات مالینی، آنری، زندگی نامه علمی دانشوران، ج۱، جزء۲، ص۳۷۷.
۱۸. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۰.    
۱۹. ↑ سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۲۸.    
۲۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
۲۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۲، ص۵۵۹.    
۲۲. ↑ مرکزدایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ص۴۸۶.
۲۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.    
۲۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۸۴.    
۲۵. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۶۵.    
۲۶. ↑ کندی، محمد بن یوسف، ولاة مصر، ص۱۹۲.
۲۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۳.    
۲۸. ↑ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۷۰.    
۲۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۰۷.    
۳۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۷، ص۵۱۴.    
۳۱. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۸۷.
۳۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۹.    
۳۳. ↑ قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی، ص۲۵.
۳۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۰۷.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد مصری»، ج۲، ص۱۲۲.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 4 (قمری) | پزشکان قرن 4 (قمری) | درگذشتگان سال 340 (قمری) | ریاضی‌دانان قرن 4 (قمری) | زادگان سال 265 (قمری) | شاعران شیعه قرن 4 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | کاتبان قرن 4 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 4 (قمری) | منجمان قرن 4 (قمری) | مورخان شیعه قرن 4 (قمری) | مهندسان قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار