• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن یحیی شیبانی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: احمد بن یحیی شیبانی.


احمد بن یحیی شیبانی (۲۰۰-۲۹۱ق)، از عالمان علم لغت، نحو، شعر و از بزرگان عصر خویش در قرن سوم هجری قمری بود.



ابوالعباس احمد بن یحیی بن زید بن سیار بغدادی شیبانی، مشهور به ثعلب، در سال ۲۰۰ق به دنیا آمد و دوران زندگی او معاصر با حکومت یازده خلیفه عباسی از مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق) تا مکتفی (خلافت ۲۸۹-۲۹۵ق) بود.


شیبانی امام کوفیین در نحو و لغت بود و با احمد بن حنبل ملاقات داشت.


ثعلب در لغت، نحو و شعر از بزرگان عصر خویش بود و از اساتیدی چون ابن اعرابی و محمد بن سلاّم جمحی کسب علم نمود و افرادی مانند اخفش صغیر، نفطویه و ابوعمر زاهد از علم وی بهره بردند.


ابوالعباس در هجده سالگی صاحب‌نظر و در ۲۵ سالگی تمام مسائل فرّاء را آموخت. ابن خلّکان می‌گوید که وی فردی مورد اعتماد و در گفتار راستگو و به یادگیری مشهور و در لغت عرب و روایت شعر قدیم معروف بود.


سرانجام ثعلب در سال ۲۹۱ق درگذشت و در کنار منزل خود نزدیک باب الشام بغداد دفن شد.


کتاب‌های زیر آثار شیبانی است:
• مصون فی النحو؛ • اختلاف النحویین؛ • معانی القرآن؛ • الموفقی؛ • مختصر فی النحو؛ • القرائات؛ • معانی الشعر؛ • التصغیر؛ • ما ینصرف و ما لا ینصرف؛ • الامثال ما یجری و ما لا یجری؛ • الشواذ؛ • الایمان و الدواهی؛ • الوقف و الابتداء؛ • الهجاء؛ • استخراج الالفاظ من الاخبار؛ • الاوسط؛ • غرائب القرائات؛ • المسائل؛ • حد النحو؛ • تفسیر کلام ابنة الخس و الفصیح (این کتاب به چاپ رسیده است).
ثعلب همچنین در گردآوری و شرح اشعار بزرگانی چون اعشی، طفیل و طرماح تلاش‌هایی نموده است.
از آثار مطبوع او در این زمینه • شرح دیوان زهیر؛ • شرح دیوان الاعشی؛ • قواعد الشعر و المجالس (مجالس ثعلب) است. کتاب اخیر که در دو جلد به چاپ رسیده به گفته الندیم، حاوی قطعه‌هایی از نحو، لغت، اخبار، معانی قرآن و شعر است که ابوالعباس بر شاگردان خود املا نموده بود. زرکلی از اثر دیگر او به نام ما تلحن فیه العامه یاد کرده است. (دیگر منابع:
[۱۲] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۲۱۰.
[۱۷] اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۲، ص۶۹۲.
)


۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۵۷.    
۲. ابن ابی یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۱، ص۸۳.    
۳. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۳۹۶.    
۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵.    
۵. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۰۲.    
۶. ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۱۷۴.    
۷. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۰۰.    
۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۶۷.    
۹. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۰۱.    
۱۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۶۷.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۲، ص۸۲.    
۱۲. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۲۱۰.
۱۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۴۱۴.    
۱۴. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۱۷۴.    
۱۵. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۲۹۴.    
۱۶. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۳۹.    
۱۷. اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۲، ص۶۹۲.
۱۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۱۹۱.    
۱۹. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۱۱۰.    
۲۰. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۳، ص۲۴.    
۲۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآت الجنان، ج۲، ص۱۶۳.    
۲۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۰۳.    
۲۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۵۳۶.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد شیبانی»، ج۱، ص۱۴۱.






جعبه ابزار