احمد بن عبدالرحمان خزرجی انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خزرجی انصاری، احمد بن عبدالرحمان،
کنیه‌اش ابوالعباس،
مورخ،
محدّث و
فقیه مالکی قرن پنجم و ششم می‌باشد.
اجداد او اهل سرقسطه بودند که به بلنسیه
مهاجرت کردند.
به نوشتۀ شرح‌حال‌نگاران، پدرش، عبدالرحمان،
محدّث و
فقیهی متمایل به
تصوف بود که در طلب
علم به مناطق گوناگون
اندلس سفر کرد.
احمد خزرجی در ۴۹۲ در مریه، از شهرهای اندلس، به دنیا آمد و همراه پدرش به سَبته و فاس رفت.
وی
قرآن را با
قرائت‌های هفت‌گانه نزد پدرش و ابوالحسن تُطیلی فراگرفت و در
ادبیات عرب از محضر
ابوالحسن بن باذش و
ابوالقاسم بن ابرش بهره برد.
همچنین
فقه و
حدیث را از مشایخ متعددی چون
ابواسحاق یَحصُبی،
سفیان بن عاصی و
غالب بن عطیّه اخذ کرد
خزرجی پس از آموختن علوم رایج زمان خویش در
مراکش سکونت گزید.
او که در
خوشنویسی مهارت یافته بود، آثار بسیاری را استنساخ نمود.
ابن حسّون،
قاضی مراکش، او را منشی خود کرد و خزرجی در آنجا و بلنسیه به
قضاوت رسید.
وی پس از غلبه موحدون بر مراکش در ۵۴۱، به سلک عالمان رسمی درآمد و عبدالمؤمن بن علی و فرزندش یوسف، حاکمان آنجا، او را به مناصب حکومتی و قضایی در مراکش و سپس در غرناطه و اشبیلیه گماردند و سرپرستی خزانۀ علمی مراکش نیز بر عهدۀ او گذاشته شد.
خزرجی، علاوه بر تصدی مناصب حکومتی، به تحقیق و تدریس نیز اشتغال داشت.
از شاگردان و
راویان حدیث از او فرزندش ابوعبداللّه،
ابوخالد بن رفاعه و
ابومحمد بن محمد قضاعی بودند.
خزرجی در ۵۶۹ در مراکش درگذشت.
ابن طفیل،
فیلسوف مشهور، که دوست و همسایۀ او بود، در رثایش
شعر سرود.
خزرجی را محدّثی ثقه، فقیهی خوش‌حافظه، قاضی‌ای خوش‌نام، کاتبی بلیغ و شاعری ماهر، و دارای سخاوت، مناعت طبع، مشتاق فراگیری علم و گردآوریِ منابع علمی دانسته‌اند.
آثار او عبارت‌اند از: انوارالافکار فی من دخل جزیرة‌الاندلس من الزهاد و الابرار، که ناتمام ماند و فرزندش ابوعبداللّه آن را تکمیل کرد؛ و شرح کتاب حدیثی شهاب‌الاخبار ابوعبداللّه محمد قضاعی،
مفسر و فقیه
شافعی .
(۱) ابن الابار، التکملة لکتاب‌الصلة، چاپ عطار حسینی، قاهره ۱۹۵۶/۱۳۳۵.
(۲) ابن خطیب، الاحاطة فی اخبار غرناطة، چاپ محمد عبداللّه عنان قاهره ۱۳۹۳ـ ۱۳۹۷/ ۱۹۷۳ـ۱۹۷۷.
(۳) ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء‌المَذهَب، چاپ مأمون بن محیی‌الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
(۴) احمد ابن قاضی مکناسی، جذوةالاقتباس فی ذکر من حل من الاعلام مدینة فاس، رباط، ۱۹۷۴.
(۵) اسماعیل باشا بغدادی، هدیةالعارفین، استانبول ۱۹۵۲.
(۶) عباس‌بن ابراهیم مراکشی، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، رباط، ۱۳۵۵/۱۹۳۶.
(۷) احمد بن محمد مقری، نفح‌الطیب، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن عبدالرحمان خزرجی‌انصاری»، شماره۵۴۷۱.
