در اين عنوان آیاتی معرفی میشوند که در آنها از عبارتهاى «جاء أحدهم الموت»، «حضر أحدكم الموت»، «كلّا إذا بلغت التراقى»، «كلّا إذا بلغت الحلقوم»، «المغشى عليه من الموت»، «غمرات الموت»، «إذ يتوفّى»، «إذ فزعوا» و ... استفاده شده است.
مرگ علایم و نشانههایی دارد که با نزدیک شدن زمان آن، نشانههایش - که همانند نوعی مستی و بیهوشی است - ظاهر میشود، در اصطلاح به این علایم «سکرات مرگ» میگویند. هنگام احتضار و فرارسیدن مرگ، اعضا و قوای انسان ضعیف شده، اضطرابی در آن پدیدار میشود و حقایقی از عالم آخرت برای انسان آشکار میگردد. امام خمینی، انکشاف برخی حقایق و صور اعمال و آثار آنها را در وقت مرگ، مطابق برهان و موافق مکاشفات اصحاب کشف و روایات میداند و در این هنگام که سکرات موت بر فرد وارد میشود، حالت احتضار و معاینه بر او عارض میگردد.
امام خمینی برای احتضار نشانههایی برمیشمارد از جمله: ۱- مشاهده عالم غیب که برای محتضر رخ میدهد ۲- مشاهده برخی درجات و درکات که حاصل مشاهده و درک آثار صور اعمال انسان است.
۳- ظهور ولایت معصومان (علیهمالسّلام) که برخی روایات این امر را تایید میکنند که آنان هنگام احتضار انسان بر بالین محتضر - اعم از کافر و مؤمن - حاضر میشوند.
۴- آگاهی به جدا شدن از امور موردعلاقه انسان که به اعتقاد امام خمینی، عمده سختی مرگ ترک تعلقات است به همین دلیل لحظه مرگ، لحظهای است که شیطان برای سلب ایمان انسان تلاش میکند.
ایشان محبت به دنیا و امور مربوط به آن را از خطرهای عظیم به هنگام سکرات موت ذکر کرده و در مواردی پرشماری یادآور شده است در سکرات مرگ، درصورتیکه معارف الهی وارد قلب نشده باشد این معارف از قلب محو میگردد و چهبسا زمینهساز بغض بهحق تعالی گردد که در این صورت دیگر تلقین میت برای او مفید نخواهد بود. به همین جهت است که در روایتی آمده است خداوند کسی را که بسیار به یادمرگ باشد دوست دارد؛ بنابراین طبق سنت الهی، هنگام مرگ قوه نفس برحسب استعداد خود، کمالاتی که امکان آن را داشت گرفت و به فعلیت رسید، نفس مستقل میشود و دیگر امکان ندارد به مقدار یک آن در بدن باقی بماند و استقلال آن، عین خروج از بدن و موت است.
[۱۴]خمینی، روحالله، دانشنامه امام خمینی، ج۹، ص۲۶۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
