اجوبةالمسائل و رسائل فی مختلف فنون‌المعرفة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب« أجوبة المسائل و رسائل في مختلف فنون المعرفة»، مشتمل بر دويست و چهل و يك مسئله پيرامون مسائل مختلف فقهى و غير فقهى مى‌باشد. اين مسائل از طرف عالم بزرگ
شیعه مرحوم
ابن ادریس حلی مطرح گرديده و توسط شاگرد وى، شيخ جعفر بن احمد بن حسين بن قمرويه حائرى، جمع آورى و به
زبان عربی نوشته شده است.
سيد رضى الدين، على بن موسى بن جعفر بن طاووس، از نوادگان
امام حسن مجتبی و
امام سجاد علیهما السلام در
روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجرى در شهر
حله به دنيا آمد. جد هفتم ايشان، محمد بن اسحاق، كه به خاطر زيبايى و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار
مدینه محسوب مى‌شد. ابتداى تحصيلات
سید ابن طاووس در شهر حله بود كه از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابى فراس علوم مقدماتى را آموخت. سيد با دركى قوى و هوشى سرشار قدم در راه
علم نهاد و در اندك زمانى از تمام هم شاگرديهاى خود سبقت گرفت. وى در كشف المحجة مى‌گويد: « وقتى من وارد كلاس شدم آنچه را ديگران در طول چند سال آموخته بودند، در يك سال آموختم و از آنان پيشى گرفتم.» او مدت دو سال و نيم به تحصيل
فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى‌نياز ديد و بقيه كتب فقهى عصر خويش را به تنهايى مطالعه نمود.
سيد ابن طاووس در بين علما و مردم زمان خويش از
احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه بر اينكه فقيهى نام آور بود اديبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى‌شد، گرچه شهرت اصلى او در زهد و
تقوی و عرفان اوست و اكثر تأليفات او در موضوع ادعيه و زيارات مى‌باشد. سيد كتابخانه بزرگ و بى‌نظيرى داشت كه از جدش به ارث برده بود و او به گفتۀ خودش تمام آن كتابها را مطالعه كرده يا درس گرفته بود.
این کتاب مشتمل بر دويست و چهل و يك مسئله پيرامون مسائل مختلف فقهى و غير فقهى مى‌باشد، مسائل مذكور بعد از بيان مقدمه‌اى از سوى محقق، يكى پس از ديگرى بيان شده‌اند.
اولين مطلبى كه مؤلف در ضمن اين مسائل به ذكر آن پرداخته، مسئله
اجماع و نگاه
امامیه به اين
دلیل شرعی مى‌باشد. ايشان مى‌فرمايند: نظر ما اين است كه حجيت اجماع به خاطر داخل بودن نظر معصوم عليه السلام در ميان مجمعين است. اگر كسى بگويد اجماع بدون توجه به رأى معصوم عليه السلام ارزش واعتبار دارد، به خطا رفته است. وى در ادامه، نظر چندين نفر از بزرگان ما را بيان مى‌كند كه همگى قائل به اين نظريه مى‌باشند.
دومين مسئله در باره
خنثی است. آيا به هنگام تقسيم
ارث ، خنثى مذكر محسوب مى‌شود يا مؤنث؟ مؤلف در جواب، ابتدا خنثى را به دو صورت خنثاى مشكله و غير مشكله تقسيم كرده و مى‌فرمايد: اگر خنثى هيچ آلت مردانگى و زنانگى نداشته باشد، در مورد وى به
قرعه عمل مى‌شود و اگر هر دو نوع آلت را دارا باشد، چنانچه تنها از يك آلت بول كند، حكم صاحب همان آلت را دارد و چنانچه از هر دو بول كند، هر كدام كه زودتر بول از آن خارج مى‌شود ملاك است و چنانچه شروع بول از هر دو، هم‌زمان صورت بگيرد، هر كدام كه ديرتر بولش قطع مى‌شود، ملاك مى‌باشد و اگر شروع و پايان بول از هر دو، هم‌زمان باشد، مورد بحث و
اختلاف است; مرحوم شيخ طوسى فرموده: نيمى از ارث مرد و نيمى از ارث زن نصيب چنين شخصى خواهد شد و...
مسئله سوم در مورد تنازعى است كه در مورد مالى صورت مى‌گيرد كه در دست يكى از دو طرف بوده، لكن هر دو براى گفته خود بينه دارند.
مسئله بعدى در مورد مردى است كه خطاب به هر چهار زن خود گفته: و الله لا وطئتكن كلكن; يعنى به خدا قسم همه شما را وطى نخواهم كرد، حال اگر يكى از آنها را يا سه‌تاى آنها را وطى كند چه حكمى خواهد داشت؟...
مسئله پنجم در باره تصحيح لفظ
دومه الجندل است; مؤلف با
استناد به كلام چند تن از بزرگان لغت به تبيين اين مسئله پرداخته است.
يكى از مسائل اختلافى در ميان فقها، حكم
طلاق سه باره در مجلس واحد مى‌باشد كه آيا اثر سه طلاقه بر آن مترتب مى‌شود يا خير به خاطر بودنش در مجلس واحد ارزش و اعتبارى نخواهد داشت؟
مسئله هفتم در مورد شخصى است كه در ركعت دوم نماز ظهرش
سلام داده، بعد فراموش كرده و
نماز عصر را خوانده است، حال كه متذكر شده نماز عصرش چه حكمى خواهد داشت؟
حكم غسل جنابت و اينكه آيا اين غسل
واجب است يا مستحب، مطلب ديگرى است كه در باره آن توضيح داده شده است.
مسئله نهم در مورد
استخدام كودكى است كه نه تنها بالغ نشده بلكه به سن ده سالگى هم نرسيده است. آيا اين استخدام در
وضو و امثال ذلك، حكم استخدام يك شخص را خواهد داشت يا نه؟ حكم همين بچه در خريد و فروش عنوان مسئله بعدى مى‌باشد.
تا اين‌جا ده مسئله اول كتاب بود كه غالبا بحث از
احکام مشكل‌دار فقهى است.
در ادامه عنوان پاره‌اى از مسائل كتاب را كه داراى اهميتى خاص مى‌باشند، ذكر مى‌نماييم: حكم كسى كه با پول حلال مخلوط به
حرام بدون دادن
خمس به حج رفته،
حكم وكالت در تزويج دختر باكره‌اى كه پدر ندارد،
اكتفا به شاهد واحد در دين،
وصیت و
وکالت ،
بحثى راجع به تعداد
ائمه اطهار علیهم السلام كه دوازده نفر مى‌باشند،
بحثى در ثواب زيارت
امام حسین علیه السلام ; به اين معنا كه چگونه ممكن است براى ثواب زيارت نواده
پیامبر صلی الله علیه و آله ثوابى بيش از ثواب حج و
عمره لحاظ شود؟
بلند گفتن
بسمله در نماز كه از موارد اختلافى بين
شیعه و سنى است،
نيت وجوب در نمازهاى واجب،
حرمت پوشيدن حرير و استفاده از
طلا براى مردان،
حكم خواندن
عقد مادر و دختر با يك عقد،
مراعات ترتيب در
غسل جنابت ،
حكم شيشه‌اى كه به وسيله كفار ساخته شده است،
حكم حمل شى‌ء نجس در نماز،
حكم
روزه يوم الشك،
حكم وضو در مكان غصبى،
استبراى كنيزى كه مولايش با وى نزديكى كرده و حالا
خواستگاری او را از مولايش مى‌خواهد،
سلام دادن مأموم قبل از
امام و... .
أجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة نویسنده:ابن ادریس الحلّی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
